Budżet a normy prawa podatkowego

Przedmiot badań: Niniejszy artykuł poświęcony jest wybranym relacjom prawnym i faktycznym zachodzącym między budżetem a normami prawa podatkowego, dotyczącym gromadzenia dochodów budżetowych. Przedmiotem badań są więc przede wszystkim normy prawne ustawy o finansach publicznych, ustawa budżetowa i sam budżet, który jest jej elementem, oraz normy prawa podatkowego. Badaniom podlega także faktyczny wpływ budżetu w toku jego wykonywania na stosowanie prawa podatkowego. Cel badawczy: Podstawowym celem artykułu jest ustalenie i ocena, na tle charakteru prawnego budżetu i właściwości norm prawa podatkowego, praktyki stosowania norm prawa podatkowego, a w szczególności odpowiedź na pytanie, czy potrzeby budżetowe mają faktyczny wpływ na stosowanie norm prawa podatkowego i na czym ten wpływ polega. Metoda badawcza: Cele artykułu wyznaczają jego układ i metodę badawczą. Określenie relacji prawnych wymaga ustaleń dotyczących charakteru prawnego budżetu i cech norm prawa podatkowego. Podstawową metodą jest w tym przypadku analiza materiału normatywnego i poglądów piśmiennictwa. Następnie sprawdzono, jak wygląda stosowanie prawa w tym zakresie, odwołując się do orzecznictwa i literatury zajmującej się praktyką.1 Wyniki: Budżet państwa jest zawarty w ustawie budżetowej i jest jej najważniejszym, choć niejedynym, elementem. Wśród dochodów budżetowych najważniejszą rolę odgrywają podatki. Stanowią one w polskim budżecie ponad 90% dochodów ogółem. Dochody podatkowe budżetu są gromadzone zgodnie z prawem podatkowym. Normy prawa podatkowego określają konstrukcję podatku i w ten sposób decydują o jego wysokości. Kwoty dochodów ujęte w budżecie mają jedynie charakter prognoz, a „zamieszczenie w budżecie państwa dochodów z określonych źródeł lub wydatków na określone cele nie stanowi podstawy roszczeń ani zobowiązań państwa wobec osób trzecich, ani roszczeń tych osób wobec państwa” (art. 51 u.f.p.). Praktyka wskazuje na to, że wzrost praktycznego znaczenia strony dochodowej budżetu poza granice wyznaczone ustawą o finansach publicznych i dążenie do zgromadzenia jak najwyższej kwoty dochodów oznacza często naruszanie prawa podatkowego. W takiej sytuacji dochodzi także do łamania praw podatnika. Przykłady w tym zakresie wskazane zostały w niniejszym artykule. Naruszenia prawa podatkowego przez organy podatkowe zmierzające do maksymalizacji dochodów budżetowych na większą skalę prowadzą do wielu niekorzystnych zjawisk. Przede wszystkim dochodzi do naruszenia fundamentalnej dla praworządności zasady wyrażonej w art. 7 Konstytucji RP, zgodnie z którym „organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa”. Ponadto następuje zmniejszenie albo nawet utrata zaufania podatników do organów podatkowych, czy szerzej do państwa. Naruszona zostaje również zasada pewności opodatkowania. Nie ulega również wątpliwości, że naruszanie prawa przez organy podatkowe prowadzi także do wzrostu kosztów finansowych i społecznych funkcjonowania systemu podatkowego i zakłóca owo funkcjonowanie.

Background: This article is devoted to selected legal and factual relations between the budget and tax law norms concerning the collection of budget revenues. The subject of the research is, above all, the legal norms of the Public Finance Act, the Budget Act and consequently the budget itself, and the norms of tax law. The actual impact of the budget’s implementation on the application of tax law is also examined. Research purpose: The main purpose of the article is to determine and assess, against the background of the legal nature of the budget and the characteristics of tax law norms, the practice of applying tax law norms, and in particular to answer the question whether budgetary needs have a real impact on the application of tax law norms and what this impact is about. Methods: The aims of the article determine its structure and research method. Defining legal relations requires making determinations regarding the legal nature of the budget and the characteristics of tax law norms. The basic method in this case is the analysis of the normative material and the views of the literature. Then, it was researched how the law is applied in this area, by referencing case law and literature dealing with practice. Conclusions: The state budget is included in the Budget Act and constitutes its most important, though not the only, element. Taxes play the most important role among budget revenues. They account for over 90% of total revenues of the Polish budget and are collected in accordance with tax law. Tax law norms define the structure of the tax and thus determine its amount. The amounts of revenues included in the budget are only forecasts and “the inclusion in the state budget of revenues from specific sources or expenditure for specific purposes shall not constitute the basis for claims or obligations of the state towards third parties, or claims of these persons against the state” (The Public Finance Act, Article 51). Practice shows that increasing the practical importance of the revenue side of the budget beyond the limits set by the Public Finance Act and striving to collect the highest amount of revenues often means violation of tax law. In such a situation, the taxpayers’ rights are also violated. Examples in this regard are indicated in this article. Breaches of tax law by tax authorities aimed at maximizing budget revenues on a larger scale lead to many unfavorable phenomena. First of all, there is a violation of the fundamental principle of the rule of law expressed in Art. 7 of the Polish Constitution, according to which “organs of public authority act on the basis and within the limits of the law”. Moreover, there is a reduction or even loss of taxpayers’ trust in the tax authorities, or more broadly in the state. The principle of tax certainty is also infringed. There is also no doubt that violation of the law by tax authorities also leads to an increase in financial and social costs of the functioning of the tax system and disrupts the functioning thereof.