Badania biograficzne a psychoterapia. Kilka uwag o terapeutycznych aspektach socjologicznych wywiadów biograficznych

The article is a result of the discussion between the sociologists and professional psychotherapist. The authors’ aim is to consider therapeutic functions of biographical interviewing with reference to professional psychological treatment assumptions. Therapeutic aspects of the narrator– scientist encounter are especially important in the research on traumatic collective and individual experiences (such as wars, exile, disability, poverty, etc.), when informants recall painful memories or talk about the distressing present. In the article, the issues of scientific and psychological treatment aims are discussed, as well as problems regarding the relationship between narrator–patient and researcher–therapist, and professional skills in the area of biographical interviewing and psychotherapy. Also, the authors consider potential advisability of “therapeutic” interventions undertaken by a researcher in the sociological interview course in the context of ethical principles and their presumable impact on narrators’ biographical and identity work resulting from the participation in the interview. The in-depth biographical interviews and narrative interviews collected in the project “Institutionalized identity? The processes of identity development on the basis of biographies rendered by adults raised in residential care,” Lodz, Poland 2011-2013” will provide the empirical background for our considerations.

Artykuł stanowi rezultat dyskusji między socjolożką a zawodowym psychoterapeutą. Celem autorów jest rozważenie terapeutycznych funkcji wywiadu biograficznego w odniesieniu do założeń profesjonalnej terapii psychologicznej. Terapeutyczne aspekty spotkania badacz–narrator mają szczególne znaczenie w przypadku przedsięwzięć badawczych, niejako „z założenia” uruchamiających traumatyczne wspomnienia lub refleksję nad aktualnym doświadczeniem badanych (np. biografie wojenne, uchodźców, osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym, osób ciężko chorych i niepełnosprawnych). W tekście poruszono problematykę celów badań naukowych i celów terapii, problematykę relacji między narratorem/klientem i badaczem/terapeutą oraz zawodowych umiejętności niezbędnych dla prowadzenia wywiadów biograficznych i praktyki psychoterapeutycznej. Autorzy poruszają także problem celowości i zasadności ewentualnych interwencji o charakterze terapeutycznym podejmowanych przez badacza w trakcie wywiadu, zwłaszcza w kontekście norm etycznych i wpływu uczestnictwa w wywiadzie na przebieg pracy biograficznej i pracy nad tożsamością narratora. Empiryczne tło rozważań stanowią wywiady biograficzne z dorosłymi wychowankami domów dziecka zgromadzone w projekcie „Zinstytucjonalizowana tożsamość. Procesy formowania się tożsamości w świetle losów biograficznych dorosłych wychowanków placówek opiekuńczo-wychowawczych, 2011–2014”