Tellur i jego związki : metoda oznaczania w powietrzu na stanowiskach pracy

W przemyśle tellur jest stosowany jako dodatek stopowy do: stali, stopów ołowiu, magnezu i miedzi. Stosuje się go także do barwienia szkła i porcelany oraz jako katalizator reakcji chemicznych i dodatek do gumy. Tellur działa szkodliwie na: drogi oddechowe, oczy i skórę. Ostre zatrucie tellurem powoduje uszkodzenie: wątroby, układu nerwowego i naczyniowo-sercowego. Przewlekłe narażenie na tellur wywołuje: senność, ból głowy, zaburzenia żołądkowo-jelitowe oraz alergiczne reakcje skórne. Tellur może także działać szkodliwie na płodność i na dziecko w łonie matki. Wartości normatywów higienicznych dla telluru i jego związków w przeliczeniu na tellur wynoszą: najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) – 0,01 mg/m3 i najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh) – 0,03 mg/m3. Celem pracy było opracowanie metody oznaczania stężeń telluru i jego związków w powietrzu na stanowiskach pracy zgodnie z wymaganiami zawartymi w normie europejskiej PN-EN 482:2012E. Opracowana metoda oznaczania telluru i jego związków polega na: pobraniu telluru i jego związków (zawartych w powietrzu) na filtr membranowy, mineralizacji filtra z zastosowaniem stężonego kwasu azotowego oraz oznaczaniu telluru w roztworze przygotowanym do analizy metodą absorpcyjnej spektrometrii atomowej z elektrotermiczną atomizacją (ET-AAS). Krzywa kalibracyjna telluru w zakresie stężeń 10,00 ÷ 100,00 μg/l charakteryzuje się współczynnikiem korelacji R2 = 0,9998 oraz odpowiada zakresowi stężeń 0,001 ÷ 0,011 mg/m3 telluru i jego związków w powietrzu (dla próbki powietrza o objętości 720 l, objętości próbki 10 ml i krotności rozcieńczenia próbki k = 8). Średnia wartość współczynnika wydajności mineralizacji wynosiła 1,00. Metoda oznaczania telluru i jego związków pozwala na oznaczanie najmniejszej ilości telluru i jego związków w powietrzu na stanowiskach pracy na poziomie 0,001 mg/m3. Charakteryzuje się dobrą dokładnością i precyzją, a także spełnia wymagania stawiane procedurom oznaczania czynników chemicznych stosowanych do oceny narażenia zawodowego. Opracowana metoda oznaczania telluru i jego związków została zapisana w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku.

Tellurium is used in the industry as an alloying addition (steel, lead alloys, magnesium and copper), a catalyst for chemical reactions and as addition to rubber. It is also used for coloring glass and porcelain. Tellurium is harmful to respiratory tract, eyes and skin. As a result of acute intoxication liver, nervous and cardiovascular systems can be damaged. Chronic exposure to tellurium causes drowsiness, headache, gastrointestinal disturbances and allergic reactions of the skin. Exposure limit values for tellurium and its compounds in workplace air are NDS 0.01 mg/m3 and NDSCh 0.03 mg/m3. The aim of this study was to develop a method for determining concentrations of tellurium and its compounds in workplace air in accordance with the requirements of Standard No. EN 482:2012E. The method involves collecting tellurium and its compounds from the air on a membrane filter, filter mineralization with concentrated nitric acid and determining tellurium in the solution prepared for analysis with atomic absorption spectrometry with electrothermal atomization (ET-AAS). The calibration curve of tellurium in the concentration range 10.00 ÷ 100.00 μg/l has a correlation coefficient R2 = 0.9998, and corresponds to the concentration range of 0.001 ÷ 0.01 mg/m3 for a 720-L air sample. The average value of the efficiency factor of mineralization was 1.00. The developed method for determining tellurium and its compounds enables determination of the smallest amount in workplace air at the level of 0.001 mg/m3. The method is accurate, precise and it meets the requirements for procedures for determining factors used to determine occupational exposure. The developed method of determining tellurium and its compounds has been recorded as an analytical procedure (see appendix).