W cieniu wielkiej polityki. Londyńskie dzieje pomnika katyńskiego 1971 – 1976

Skomplikowane losy budowy i odsłonięcia pomnika Katyń 1940 na cmentarzu Gunnersbury do dziś budzą refleksję nad paradygmatami polityki mocarstw po obu stronach ówczesnej żelaznej kurtyny. Celem głównym artykułu jest przeanalizowanie – w oparciu o pozyskane źródła i opracowania – losów tego monumentu, odbijających w historycznym zwierciadle jedno z największych kłamstw sowieckich XX w., a zarazem ukazujących trudne warunki funkcjonowania polskiego uchodźstwa politycznego w Wielkiej Brytanii w drugiej połowie XX wieku. Politycy brytyjscy za wszelką cenę próbowali nie dopuścić do zaognienia konfliktu ze Związkiem Sowieckim. Działania Polaków w Wielkiej Brytanii zmierzające do upamiętnienia zbrodni katyńskiej nie były na rękę rządowi brytyjskiemu. Jedynie determinacji polskiego uchodźstwa należy zawdzięczać ostateczny sukces tej inicjatywy.

The complicated history of the construction and unveiling of the Katyn 1940 memorial in Gunnersbury Cemetery is still thought-provoking on the policy paradigms of the superpowers on both sides of the then Iron Curtain. The main aim of this article is to analyse - on the basis of the obtained sources and studies - the fate of this monument, reflecting in a historical mirror one of the paramount Soviet lies of the 20th century and at the same time showing the difficult conditions for the functioning of Polish political emigration in Great Britain in the second half of the 20th century. At all costs British politicians tried to prevent the conflict with the Soviet Union from escalating. Activities of Poles in Great Britain that aimed at commemorating the Katyn massacre were not to the liking of the British government. The final success of this initiative should be credited to the determination of Polish refugees.