References to Natural Law in the Constitutions of Modern States

The article is a comparative study of constitutional references to natural law, with a particular emphasis on the Constitution of the Republic of Poland. The findings presented in the study are both of qualitative and quantitative nature. References to natural law, recognized in the constitutions of 48 countries in the world, relate almost exclusively to fundamental human rights and freedoms. Usually, the constitution-maker assigns the title “natural” or “inherent” to all fundamental rights of person or to some of them. In none of the Basic Laws, natural law has been included into formal sources of law, nor its hierarchical relation to positive law shown. No constitution specifies a definite concept of natural law. The authors of the constitutions, speaking generally about natural rights, have not wanted to engage in philosophical and legal disputes accompanying the category of ius naturale.

Artykuł stanowi komparatystyczne studium konstytucyjnych odwołań do prawa naturalnego, ze szczególnym uwzględnieniem Konstytucji RP. Przedstawione w opracowaniu ustalenia są natury zarówno jakościowej, jak i ilościowej. Rozpoznane w konstytucjach 48 państw świata odniesienia do prawa naturalnego dotyczą niemal wyłącznie podstawowych praw i wolności człowieka. Zwykle ustrojodawca miano praw „naturalnych” lub „przyrodzonych” przypisuje albo wszystkim prawom fundamentalnym jednostki, albo poszczególnym z nich. W żadnej z ustaw zasadniczych prawa naturalnego nie zaliczono do formalnych źródeł prawa, jak i nie wskazano jego relacji hierarchicznej do prawa pozytywnego. W żadnej też z konstytucji nie określono konkretnej koncepcji prawa naturalnego. Twórcy konstytucji mówiąc ogólnie o prawach naturalnych nie chcieli angażować się w spory filozoficzno-prawne towarzyszące kategorii ius naturale.