Die Profanisierung der Heilsgeschichte in der frühmittelhochdeutschen geistlichen Literatur am Beispiel der Wiener Genesis

Liczne utwory religijne powstałe w epoce niemieckiego wczesnego średniowiecza, trwającego od ok. 1060 do ok. 1160 r., cechuje otwartość na świat i tendencja laicyzacji. Świadczy o tym już sam dobór parafrazowanych treści. Autorzy koncentrują się tu nie – jak to miało miejsce w przypadku staro-wysoko-niemieckiej epiki biblijnej (Heliand, Evangelienharmonie Otfrida von Weißenburg) – na osobie i działalności Jezusa Chrystusa, lecz na początkach i historii ludzkości, będących tematem starotestamentalnej Księgi Rodzaju oraz Księgi Wyjścia. Utworem, który zapoczątkowuje innowacyjny nurt zeświecczenia treści biblijnych, jest anonimowo napisana i przekazana ok. 1060 r. w Karyntii lub Styrii Wiedeńska Księga Rodzaju (niem. Wiener Genesis), licząca 6062 wersy. Przenikanie elementów ówczesnej historii do historii zbawienia daje się zauważyć w wielu passusach. Autor przemienia starotestamentalny raj Eden w idealny krajobraz wczesnośredniowieczny, a postać patriarchy Józefa stylizuje na idealnego zarządcę feudalnego owego okresu. Pozycję kluczową ma scena przedstawiająca stworzenie człowieka, rozbudowana do 148 wersów. W detaliczny, często humorystyczny, sposób autor opisuje, jak Bóg Stwórca z rzemieślniczą precyzją stwarza po kolei poszczególne części i organy ciała pierwszego człowieka, podając przy tym ich konkretne funkcje. Opis ma na celu podkreślenie nie tylko godności istoty ludzkiej, lecz przede wszystkim praktycznej roli człowieka odpowiedzialnego za historię świata.