Wpływ stresu i intensywności rozmów przez telefon komórkowy na stan zdrowia i dolegliwości subiektywne pracowników sieci GSM

Wstęp Dotąd nie opublikowano danych dotyczących skutków zdrowotnych, jakie mogą być efektem synergistycznego działania pól elektromagnetycznych (PEM) i stresu. Poznanie mechanizmów ich jednoczesnego działania pozwoli na przygotowanie odpowiednich procedur, które zminimalizują niekorzystne skutki zdrowotne występujące u osób zawodowo używających telefonów komórkowych. Materiał i metody U 600 losowo wybranych osób przeprowadzono badanie ankietowe dotyczące stanu zdrowia i częstości występowania dolegliwości subiektywnych związanych z korzystaniem z telefonów komórkowych. Wśród respondentów było 208 pracowników sieci GSM, do których skierowano ankietę dotyczącą oceny poziomu stresu ogólnego (Skala Spostrzeganego Stresu) oraz Kwestionariusz do Subiektywnej Oceny Pracy. Otrzymano 89 wypełnionych kwestionariuszy (odsetek zwrotu: 42,8%). Wyniki Średni wiek badanych wynosił 30,3 roku (odchylenie standardowe (standard deviation – SD) = 7,7), ich średni staż pracy z telefonem komórkowym – 4,1 roku (SD = 1,7), a poziom stresu zawodowego (według przyjętych norm) – 95,3 (SD = 19,1). Oceniając stres życiowy, najwięcej osób (62,8%) skarżyło się na częste problemy z uporaniem się z kłopotami dnia codziennego, a 57,4% miało dość częste problemy z pokierowaniem własnymi sprawami. W ocenie stresu życiowego istotnie różniły się osoby o różnym stażu pracy z telefonem komórkowym (p = 0,03), a w ocenie stresu zawodowego osoby prowadzące przez niego rozmowy o różnej długości (p = 0,05). Ryzyko bólów głowy zarówno kojarzonych (iloraz szans (odds ratio – OR) = 4,2, p = 0,008), jak i niekojarzonych (OR = 2,97, p = 0,04) z rozmowami przez telefon komórkowy – po uwzględnieniu wpływu stresu – było istotnie wyższe u osób rozmawiających przez telefon ponad 60 min dziennie niż u osób rozmawiających krócej. Wnioski Przeprowadzone badania wskazują, że oba stresory działające jednocześnie (PEM telefonu komórkowego oraz stres zawodowy i ogólny) niekorzystnie wpływają na samopoczucie pracowników i zwiększają ryzyko występowania dolegliwości subiektywnych. Med. Pr. 2017;68(5):617–628

Background There are no available data on the health consequences that may result from the synergistic effects of electromagnetic fields (EMF) and stress. Understanding the mechanisms of the simultaneous exposure will make it possible to develop procedures to minimize adverse health effects in professionals using mobile phones. Material and Methods A questionnaire survey was conducted in 600 randomly selected people to obtain data on their health status and the prevalence of subjective symptoms related to the mobile phones using. Among them, there were 208 GSM Network employees, to whom the Perceived Stress Scale and Assessment of Stress at Work Questionnaire were sent. Eighty-nine completed questionnaires were returned (response rate – 42.8%). Results The mean age of respondents was 30.3 years (standard deviation (SD) = 7.7), time of occupational use of mobile phone – 4.1 years (SD = 1.7), the level of occupational stress – 95.3 (SD = 19.1). A significant percentage of people (62.8%) complained of the frequent difficulties in coping with problems of everyday life, and 57.4% had a fairly frequent problems with managing their own affairs. Significant differences in the life stress were detected between groups with different time of phone use (p = 0.03), and in occupational stress level, significant differences were noted between the 2 groups differing in the length of the conversation (p = 0.05). The risk of headache, associated (odds ratio (OR) = 4.2, p = 0.008) or not associated (OR = 2.97, p = 0.04) with calls on mobile phone, adjusted for stress, was significantly higher in people speaking via mobile more than 60 min/day than in those talking less. Conclusions The study indicates that both stressors acting at the same time (EMF from cell phone and stress) adversely affect the well-being of workers and increase the risk of subjective symptoms. Med Pr 2017;68(5):617–628