Następstwa przemian 1989 roku w działalności społeczno‑politycznej Łemków w Polsce i Stanach Zjednoczonych

W okresie komunizmu społeczność łemkowska nie posiadała w Polsce odrębnej organizacji etnicznej. W USA Łemkowie mogli bez przeszkód prowadzić działalność społeczną i polityczną. Jeszcze przed II wojną światową powstały dwie ważne organizacje: rusofilska Łemko-Sojuz i Ukrainofilska Organizacja Obrony Łemkowszczyzny w Ameryce. Transformacja społeczno-polityczna zapoczątkowana wyborami z czerwca 1989 r. zmieniła sytuację mniejszości narodowych i etnicznych. Okres transformacji ustrojowej w Polsce zaktywizował także Łemków, którzy również wykorzystali te zmiany do sformalizowania i rozwinięcia swojej działalności. Pierwszą powojenną organizacją łemkowską było Stowarzyszenie Łemkowskie. Jako przeciwwagę dla Związku Łemków Ukrainofile utworzyli w Gorlicach własną organizację – Związek Łemków. W nowych okolicznościach politycznych musieli odnaleźć się także aktywiści amerykańscy. Wraz z upadkiem Związku Radzieckiego legło w gruzach nie tylko zaplecze ideowe Łemkowsko-Sojuza, ale także jego zaplecze finansowe. W okresie przemian politycznych w Europie Wschodniej OOL znalazł się w znacznie lepszej sytuacji niż Łemko‑Sojuz. Antymoskiewska postawa organizacji ukrainofilskiej pozwoliła jej zachować wiarygodność i kontynuować walkę o interesy Ukrainy. Jednakże organizacje – zarówno polskie, jak i amerykańskie – w swojej wielopłaszczyznowej działalności nadal przyczyniają się do utrwalenia i zachowania tożsamości kulturowej Łemków oraz zachowania ich tradycji.

During the communist period the Lemko community did not have its own separate ethnic organization in Poland. In the USA, the Lemkos were able to conduct social and political activities without any obstacles. Even before World War II, two important organizations were established: the Russophile Lemko‑Soyuz and the Ukrainophile Organization for the Defense of Lemkivshchyna in America. The social and political transformation initiated by the elections of June 1989 changed the situation of national and ethnic minorities. The period of political transformation in Poland also activated the Lemkos, who also took advantage of these changes to formalize and develop their activities. The first postwar Lemko organization was the Lemko Association. As a counterbalance for Lemkos Association, Ukrainophiles created in Gorlice their own organization – Union of Lemkos. American activists also had to find their way in the new political circumstances. When the Soviet Union collapsed, not only did the ideological base of Lemko‑Soyuz fall into ruin, but also its financial base. OOL found itself in a much better position than Lemko‑Soyuz during the period of political transition in Eastern Europe. The anti‑Moscow stance of the Ukrainianophile organization allowed it to remain credible and continue to fight for the interests of Ukraine. However, the organizations – both Polish and American – in their multifaceted activity still contribute to consolidation and preservation of Lemkos’ cultural identity and preservation of their traditions.