Odpowiedzialność za wydanie i wykonanie rozkazu o treści przestępnej w świetle ustawodawstwa karnego obowiązującego w II Rzeczypospolitej

Jednym z wyzwań odrodzonego po odzyskaniu niepodległości państwa polskiego było dążenie do ujednolicenia sądownictwa, w tym prawa karnego wojskowego. Droga do sukcesu nie była łatwa i w dużej mierze zależała od efektów prac nad kodyfikacją prawa karnego powszechnego. Losy obu wielkich kodeksów z 1932 r. były więc ze sobą splecione, zwłaszcza w zakresie odpowiedzialności karnej żołnierza za przestępstwo pospolite. Celem artykułu jest przedstawienie regulacji prawnych dotyczących tego zagadnienia obowiązujących w okresie II Rzeczypospolitej w ujęciu ewolucyjnym. Analizie poddano zakres przedmiotowy i uwarunkowania formalne rozkazu w sprawach służbowych wobec żołnierzy oraz zasady odpowiedzialności związane z jego wydaniem i wykonaniem, ze szczególnym uwzględnieniem dynamicznie rozwijającej się w tym czasie zasady indywidualizacji winy. W tym celu porównano regulacje ustawodawstwa wojskowego z niektórymi instytucjami prawa karnego powszechnego, takimi jak podżeganie, pomocnictwo oraz – w mniejszym stopniu – nieodparty przymus.

One of the obvious challenges for the reborn Polish state after regaining independence was the pursuit of uniformity within the judiciary, including military criminal law. The road to success was not an easy one and it depended to a large extent on the effect of the works on the codification of common criminal law. The fate of the two great codes of 1932 was therefore intertwined, especially in respect to a soldier’s criminal liability for a common crime. The aim of the present article is to portray the legal regulations concerning this issue which were in force during the Second Polish Republic period from an evolutionary perspective. The objective scope and formal conditions of issuing an order in official matters in relation to soldiers as well as the rules concerning responsibility related to its issuing and execution were subjected to analysis. Particular emphasis was placed on the principle of individualization of guilt, which was dynamically developing at that time. For this purpose, the regulations of military legislation were compared with some institutions of common criminal law, such as incitement, aiding, and – to a lesser extent – irresistible compulsion.