Etyka dotyku. Aspekty etyczne wykorzystywania dotyku w praktykach terapeutycznych

Touch is one of the most important needs of a human; it is a significant element of human development. Touch can be healing, neutral as well as detrimental. On one hand, through touch one can grant the feeling of a safe environment, facilitate the establishment of emotional bonds and increase the feeling of trust, however on the other hand it may intensify the existing trauma or cause unpleasant feelings. Touch can be a basic tool in therapy (e.g. a healing massage) or an addition to verbal therapy (e.g. psychotherapy). Despite the many positive effects of using touch in therapy, nowadays therapists often renounce such a form of contact with the patient. One of the main reasons given is the need to avoid so-called hazardous behaviours; as touch can be misinterpreted and in consequence cause problems for the therapist. According to some authors, restraining from touch that might be beneficial to the patient, simply out of a fear of possible consequences, is unethical. It is often stressed that the lack of any contact may have a detrimental impact upon therapy. On the other hand there are numerous reservations concerning the use of touch in therapy; the difference of power is most often referred to, as it may be overused by the therapist, as well as the possibility that a therapeutic touch may be the first step towards the initiation of sexual behaviour − such convictions pose significant obstacles in seeing the positive meaning of touch in therapy. Considering the above context, the question of when and how to use touch in therapy, especially in psychotherapy, becomes significant. An attempt at answering this question is one of the objectives of this paper.

Kontakt za pomocą dotyku stanowi jedną z najbardziej istotnych potrzeb człowieka, ważny element jego właściwego rozwoju. Dotyk może mieć działanie lecznicze, neutralne, lecz także szkodliwe. Z jednej strony, za jego pośrednictwem, można zapewnić pacjentowi poczucie bezpiecznego otoczenia, ułatwić nawiązanie emocjonalnej więzi i zwiększyć poczucie zaufania, lecz z drugiej strony − zintensyfikować istniejącą traumę lub wywołać nieprzyjemne odczucia. Dotyk może być w terapii narzędziem podstawowym (np. masaż leczniczy) lub stanowić dodatek do terapii werbalnej (np. psychoterapii). Pomimo wielu pozytywnych następstw stosowania dotyku w terapii, współcześnie terapeuci często rezygnują z takiej formy kontaktu z pacjentem. Jako jeden z głównych powodów wskazuje się chęć uniknięcia tzw. ryzykownych zachowań; dotyk może bowiem być błędnie zinterpretowany przez pacjenta, a w konsekwencji przysporzyć problemów terapeucie. Zdaniem części autorów, powstrzymywanie się przed dotykiem, który może być leczniczy dla pacjenta, wyłącznie ze strachu przed możliwymi konsekwencjami, jest zachowaniem nieetycznym. Często podkreśla się też, iż brak jakiegokolwiek kontaktu może niekorzystnie wpływać na terapię. Z drugiej strony, zgłaszane są liczne zastrzeżenia wobec wykorzystania dotyku w terapii; wskazuje się przede wszystkim na różnicę mocy, która może być nadużywana przez terapeutę, oraz na możliwość, iż dotyk terapeutyczny będzie pierwszym krokiem na równi pochyłej ku inicjowaniu zachowań seksualnych − takie przekonania stanowią poważną przeszkodę w dostrzeżeniu pozytywnego znaczenia dotyku w terapii. W tym kontekście istotne staje się pytanie, czy i w jaki sposób wykorzystywać możliwość zastosowania dotyku w terapii, a zwłaszcza psychoterapii; próba odpowiedzi na to pytanie jest jednym z celów tej pracy.