TECHNIKA I ZNACZENIE ORNAMENTACJI PRZEDSTAWIEŃ ANTROPOMORFICZNYCH W GÓRNYM PALEOLICIE W EUROPIE ŚRODKOWEJ I WSCHODNIEJ

Tematem artykułu jest ornamentacja na statuetkach antropomorficznych z górnego paleolitu. Najbardziej rozpowszechnione w literaturze górnopaleolityczne wizerunki ludzkie pochodzą ze środkowej fazy tego okresu (30-20 tys. lat p.n.e. i łączą się z upowszechnieniem kompleksu graweckiego na obszarach Europy Zachodniej, Środkowej i Wschodniej, a następnie epigraweckiego w Europie Wschodniej. Do wykonania ornamentów na figurkach używano takich samych narzędzi jak do zdobienia innych przedmiotów (rytych płytek i kości). Za pomocą narzędzi krzemiennych tworzono proste linie lub bardziej skomplikowane kompozycje geometryczne (kratki, trójkąty, zagłębienia). Ornamenty miały odpowiadać noszonym przez kobiety fryzurom, ozdobom i ubraniom (bransolety, przepaski, pasy, czapki). Zdobienia mogły mieć również symboliczny (lunarny) charakter. Należy jednak pamiętać, że tylko nieliczne statuetki były w przeszłości ornamentowane, a ich stopień realizmu nie miał znaczenia (zarówno realistyczne, jak i schematyczne wyobrażenia poddawane były ornamentacji). Większość przedstawień graweckich w Europie Środkowej i Wschodniej pozbawiona jest zdobień, dlatego słuszna wydaje się teza o symboliczno-społecznym ich wymiarze.

The statuettes with ornamentation mentioned in the article are from the upper Paleolithic epoch. The most famous ones come from the middle phase of this period (30-20 thousand years before present) and they belong to the gravettian complex of Western, Central and Eastern Europe, and the epigravettian complex in Eastern Europe. It includes several cultural unites: the pavlovian in Moravia and Lower Austria, the Willendorf culture in Austria, Bohemia, Moravia and Slovakia, the Kostenki culture in the Russian Plain and epigravettian in the valley of the middle Dniester, Dnieper and Don. The most famous paleolithic "Venus", comes from Willendorf. It refers to the ancient sculptures of women, although abundant shapes and nudity of the paleolithic statuettes contrast with the classic representations of ideal proportions. Most of the human images from this period was not decorated, but some of them are characterized by rich ornamentation on their heads, chest, back, elbows and wrists. Probably these are the hairstyles, hats, aprons and bracelets. There are also geometric ornaments, which perhaps could be tattoos. In the article there are analyzed techniques and the importance of the ornamentation of anthropomorphic statuettes from gravettian cultures of Central and Eastern Europe. During the research the microscopic method was used (a microscope Delta Optical SZ- 630T). The project was funded by the National Science Center and thanks to the MZM in Brno and OA Hermitage Museum in St. Petersburg.