The Dualism of Prudence

Contrary to the rather commonly held opinion that the understanding of prudence (as a certain virtue) has not changed essentially since the ancient times, it is argued in the paper that there are two not only distinct but also incompatible concepts of prudence: the modern – amoral or non-moral, and the classical (Aristotelian-Thomist) – strictly moral. The claim that these concepts are distinct and incompatible implies that ‘modern prudence’ is not part of ‘classical prudence’ but is essentially different from it: one cannot be prudent in both senses (for instance, part of modern prudence is continence/self-control, whereas classical prudence excludes continence/ self-control). Apart from the comparison of both concepts of prudence, the paper also provides an analysis of their relations with the so-called ‘prudential values’ as well as of the causes of the evolution (or rather: revolution) in the understanding of prudence which took place in modern philosophy; It is also argued that within ethics which assumes the classical understanding of prudence there is no place for what Sidgwick called the ‘dualism of practical reason’.

W polemice z dość powszechnie przyjmowaną opinią, że rozumienie roztropności (jako pewnej cnoty) nie ulegało istotnym zmianom od czasów antycznych, w artykule broniona jest teza, że istnieją dwa, nie tylko różne, ale i niedające się ze sobą pogodzić pojęcia roztropności: nowożytne/nowoczesne – niemoralne lub pozamoralne, i klasyczne (Arystotelesowsko-Tomistyczne) – ściśle moralne. Z tezy, iż oba pojęcia są różne i niekompatybilne, wynika, iż ‘nowoczesna roztropność’ nie jest częścią ‘klasycznej’, lecz jest od niej istotnie różna: nie można być równocześnie roztropnym w obu rozumieniach (przykładowo: składową nowoczesnej roztropności jest samokontrola/opanowanie, którą wyklucza roz¬tropność klasyczna). Oprócz porównania obu pojęć roztropności artykuł dostarcza także analizy relacji między nimi i tak zwanymi ‘wartościami roztropnościowymi’, oraz analizy przyczyn ewolucji (czy raczej rewolucji) w rozumieniu roztropności, jaka nastąpiła w czasach nowożytnych. Broniona jest w nim także teza, iż w ramach etyki, która zakłada klasyczne rozumienie roztropności, nie pojawia się Sidgwickowski „dualizm rozumu praktycznego”.