Can humility exist without poverty? A response by Cappadocian fathers and John Chrysostom

Greccy Ojcowie Kościoła IV w. uznawali zgodnie cnotę pokory za punkt wyjścia na drodze duchowego doskonalenia oraz za matkę wszystkich cnót. W duchu rozwijającego się monastycyzmu podkreślali przede wszystkim ścisły związek pokory z posłuszeństwem jako cnotą najbardziej jej pokrewną. Autor artykułu stara się znaleźć odpowiedź na pytanie, w jaki sposób postrzegali oni relację między pokorą i ubóstwem, mającą głęboką tradycję biblijną. Już w Starym Testamencie ludzie ubodzy (ptoco…) jako znajdujący się w potrzebie byli uważani za szczególnie skromnych i otwartych na pokorne szukanie pomocy u Boga i drugiego człowieka. Ojcowie Kapadoccy i Jan Chryzostom definiowali cnotę pokory jako przypisywanie wszelkiej chwały za dokonane dobre czyny samemu Bogu i niewywyższanie się ponad innych ludzi, nawet największych grzeszników. Zagadnienie związku ubóstwa z tak rozumianą pokorą poruszali komentując przede wszystkim pierwsze z ośmiu błogosławieństw Chrystusa na górze. Z analiz homilii poświęconych tej kwestii przez Grzegorza z Nyssy i Jana Chryzostoma wynikają następujące wnioski: (1) istnieją dwa rodzaje ubóstwa: duchowe i materialne, które są od siebie zależne; (2) istnieje także tzw. „złe ubóstwo”, które oznacza brak podstawowych cnót; jest ono przeszkodą do osiągnięcia cnoty pokory; (3) ubóstwo materialne ułatwia postawę pokory, ale nie wystarcza do osiągnięcia tej cnoty; (4) cnota pokory jest natomiast niemożliwa bez ubóstwa duchowego, które otwiera na Boga; (5) ludzie ubodzy w duchu, których dotyczy pierwsze błogosławieństwo, są synonimem ludzi pokornych.