Inteligencja miasta przemysłowego XIX i początków XX wieku wobec polskiej niepodległości. Przykład miasta Łodzi

The turn of the 20th century, especially the time from the Polish Revolution of 1905 until the First World Was, is perceived in the Kingdom of Poland as a moment of searching for a new form of patriotism and Polishness by the Polish intelligentsia. It was a time of developing the national awareness and its spread from the local to the national domain. The present paper attempts to look at this search and these processes through the prism of journalistic discussions led by the Polish intelligentsia in Lodz. Apart from the intelligentsia’s postulates and reflections, the author is going to demonstrate specific signs of their activities, and cultural and social initiatives, which at the time were supposed to encourage and maintain Polishness in the city of Lodz, where the German and Jewish population played an important role (not only in terms of the economy). This historical analysis is also an attempt at determining the extent to which the intelligentsia in Lodz introduced original and innovative elements, stemming mainly from the industrial nature of the city, to the national patriotic debates.

Przełom XIX i XX wieku, a zwłaszcza okres po rewolucji 1905–1907 roku do wybuchu I wojny światowej uznawany jest w Królestwie Polskim za moment poszukiwania przez środowiska polskiej inteligencji nowej formuły patriotyzmu, polskości, za czas poszerzania świadomości narodowej, przechodzenia od jej lokalnego do ogólnonarodowego wymiaru. W proponowanym tekście podjęta zostanie próba przyjrzenia się tym poszukiwaniom i procesom przez pryzmat dyskusji publicystycznych prowadzonych przez inteligentów polskich w Łodzi. Prócz postulatów i rozważań ukazane zostaną także konkretne przejawy ich działań, inicjatywy kulturalne i społeczne mające w tamtym czasie służyć pobudzeniu i utrzymaniu polskości w mieście, gdzie znaczącą rolę (nie tylko ekonomiczną) odgrywali przedstawiciele ludności niemieckiej i żydowskiej. Celem prowadzonej analizy historycznej jest też chęć zmierzenia się z pytaniem – w jakim stopniu przedstawiciele łódzkiej inteligencji wnosili do ogólnopolskich debat patriotycznych, narodowych wątki oryginalne i nowatorskie, wynikające przede wszystkim z industrialnego charakteru miasta?