Etyka troski i jej granice w psychoterapii i pomocy psychologicznej

Polem problemowym artykułu jest jeden z najważniejszych współczesnych sporów etycznych, to jest spór pomiędzy tak zwaną „etyką troski” a „etyką sprawiedliwości”. „Etyka troski” jest koncepcją autorstwa Carol Gilligan, wyrosłą z jej polemiki z koncepcją rozwoju rozumowania moralnego Lawrence’a Kohlberga. „Etyka sprawiedliwości” zaś to zbiorcze miano na różne koncepcje rozwijane w łonie etyki tradycyjnej. Tradycyjna etyka dążyła do wskazania uniwersalnych reguł działania niezależnych od osoby działającego i jego przeżyć, a jej centralnymi kategoriami były „sprawiedliwość” i „dobro”. Drugi rodzaj etyki centralną kategorią czyni „troskę”, a zobowiązania moralne mają mieć charakter stopniowalny. W artykule odnoszę ten spór do kwestii psychoterapii i pomocy psychologicznej. Twierdzę, że sama dynamika relacji psychoterapeutycznej poniekąd wymusza na terapeucie posługiwanie się raczej „etyką troski”, niż sprawiedliwości. Na podstawie kilku przykładów z praktyki klinicznej ukazuję niebezpieczeństwa związane z nieobecnością bądź zbyt małą obecnością „etyki sprawiedliwości” w pracy terapeutycznej. Twierdzę, że samo posługiwanie się „etyką troski” w rozumieniu i ocenie działania pacjenta, może być czynnikiem zawężającym obszar potencjalnego oddziaływania terapeutycznego oraz powoduje ograniczenie możliwości rozwoju moralnego pacjenta.

The problematic field in this article is one of the most vivid, contemporary dispute, i.e. the dispute between “ethics of care” and “ethics of justice”. “Ethics of care” is Carol Gilligan’s concept derived from her controversy with Lawrence Kohlberg’s theory of moral development. “Ethics of justice” is a summary term for different concepts developed within the traditional ethics. This traditional ethics tried to name universal principles of acting, independent from the acting person and her feelings. The central categories were “justice” and “the Good”. For the second kind of ethics the central category is “care” and moral duties are gradable. In this article I analyse the controversy in the field of psychotherapy. I maintain that dynamics of psychotherapeutic relation is such that it “imposes” the “ethics of care”. Referring to some examples from clinical practice I tend to prove how dangerous absence of the “ethics of justice” can be in psychotherapy. I claim that using only the “ethics of care” approach in understanding and approaching the patient’s acting may narrow the therapeutic process and slow down the patient’s moral growth.