Zastosowanie terapii behawioralno-poznawczej w leczeniu osób znajdujących się w grupie ryzyka zachorowania na psychozę – przegląd badań

Pursuant to the neurodevelopmental concept, schizophrenia is understood as a pathological process, starting with the genetic susceptibility in childhood and gradually progressing, which is initially accompanied by the occurrence of nonspecific symptoms and dysfunctions. A culmination of the described course of events is the occurrence of full-symptom psychosis. The discernible symptomatic premorbid period occurs in 75% of patients in the first episode of schizophrenia. It may vary in length, but the studies indicate that the average duration of symptomatic premorbid period in schizophrenia reaches 5 years, whereas in highly developed countries – at least 2 years. Numerous studies indicate that a late diagnosis of the disease is an independent risk factor of adverse course of schizophrenia. Therefore, many researchers paid attention to those stages of the disease which precede the occurrence of acute psychosis, characterized by schizophrenia image, which gave rise to distinguishing a group of people exhibiting an increased, as compared to the general population, ultra-high risk syndrome (UHRS). So far, few interventional studies have been carried out to evaluate various strategies applied to the group of patients with UHRS of psychosis. Available foreign guidelines and experts’ recommendations point to a priority of psychosocial activities, especially the cognitive-behavioural therapy (CBT). The article presents a review of studies on the efficacy of CBT in the UHRS group. It indicates that the severity of symptoms in patients often requires pharmacotherapy, and the use of CBT entails a lower risk of the development of adverse effects than is the case with implementation of pharmacotherapy. The results of studies, obtained by various research teams, allow to state that the CBT may be effective in reduction of symptoms accompanying the high risk of the development of schizophrenia. Besides, CBT by monitoring the patient’s mental state enables a faster diagnosis of the transition into psychosis, thereby abbreviating the duration of untreated psychosis, which constitutes an acknowledged negative predictor of the course of schizophrenic psychoses.

Zgodnie z koncepcją neurorozwojową schizofrenię rozumie się jako stopniowo postępujący proces chorobowy, rozpoczynający się na podłożu podatności genetycznej w dzieciństwie i stopniowo postępujący, czemu początkowo towarzyszy występowanie niespecyficznych objawów i dysfunkcji. Kulminacją opisywanego ciągu zdarzeń jest wystąpienie pełnoobjawowej psychozy. Dający się wyróżnić objawowy okres przedchorobowy występuje u około 75% chorych w pierwszym epizodzie schizofrenii. Może on mieć różną długość, przy czym badania wskazują, że średni czas trwania objawowego okresu przedchorobowego w schizofrenii wynosi 5 lat, a w krajach wysoko rozwiniętych co najmniej 2 lata. Liczne badania wykazały, iż późne rozpoznanie choroby jest niezależnym czynnikiem ryzyka niekorzystnego przebiegu schizofrenii. Z tego względu wielu badaczy zwróciło uwagę na etapy choroby poprzedzające wystąpienie ostrej psychozy o obrazie schizofrenii, co doprowadziło do wyróżnienia grupy osób o podwyższonym, w stosunku do populacji ogólnej, ryzyku rozwoju psychozy (ultra-high risk syndrome, UHRS). Dotychczas przeprowadzono nieliczne badania interwencyjne mające na celu ocenę różnych strategii postępowania w grupie pacjentów z zespołem wysokiego ryzyka rozwoju psychozy. Dostępne wytyczne zagraniczne oraz zalecenia ekspertów wskazują na priorytet oddziaływań psychospołecznych, w tym szczególnie terapii behawioralno-poznawczej (TBP). W pracy przedstawiono przegląd badań nad skutecznością TBP w grupie UHRS. Wynika z niego, iż nasilenie objawów u pacjentów często nie wymaga stosowania farmakoterapii, a zastosowanie TBP jest związane z mniejszym ryzykiem rozwoju działań niepożądanych niż w przypadku wdrożenia farmakoterapii. Wyniki badań uzyskanych przez różne zespoły badawcze pozwalają na stwierdzenie, że TBP może być skuteczna w redukcji objawów towarzyszących wysokiemu ryzyku rozwoju schizofrenii. Ponadto TBP poprzez monitorowanie stanu psychicznego pacjenta umożliwia szybsze rozpoznanie przejścia w psychozę i tym samym skrócenie czasu nieleczonej psychozy, który stanowi uznany negatywny czynnik rokowniczy przebiegu psychoz schizofrenicznych.