Acta Geographica Lodziensia t. 96/2010

ZARYS TREŚCI
Praca dotyczy dynamiki lądolodu oraz wieku i chronologii zdarzeń glacjalnych w lobie płockim podczas
vistulianu. Rozważania nad obecnością ostatniego lądolodu skandynawskiego w rejonie Kotliny Płockiej
mają długą historię, lecz dotychczas brak jest zgodności co do liczby, rangi i wieku nasunięć lądolodu,
jak i charakteru glacjacji.
Kompleksowe badania sedymentologiczne, datowania luminescencyjne osadów oraz analizę mezostrukturalną
deformacji glacitektonicznych przeprowadzano w kilkunastu odsłonięciach. Szczegółowym
kartowaniem geologicznym objęto strefy glacimarginalne, maksymalnego zasięgu ostatniego lądolodu
(LGM) oraz położonych na jego zapleczu pasm pagórkowatej wysoczyzny: Czamanin–Otmianowo–Paruszewice
(preLGM-1) i Izbica Kujawska–Pagórki Chodeckie–Szewo–Korzeń Królewski (preLGM-2). Analizowano
rzeźbę glacjalną na bazie numerycznego modelu terenu DTED2, a także odtworzono ukształtowanie
i litologię podłoża lądolodu.
Wykluczono możliwość wkroczenia lądolodu w rejon Kotliny Płockiej we wczesnym i środkowym vistulianie.
Wykazano, że podczas ostatniego zlodowacenia lądolód tylko raz nasunął się na obszar SE Kujaw,
Kotliny Płockiej i południowej części Pojezierza Dobrzyńskiego, co nastąpiło między 22,9 a 18,7 ka
BP. Zdarzenie to skorelowano z fazą poznańską stadiału głównego zlodowacenia wisły. Lądolód przekroczył
zasięg starszej fazy, leszczyńskiej, formując lob płocki znaczący maksimum ostatniego zlodowacenia
w centralnej Polsce na linii: Korzecznik – Przedecz – Kubłowo – Walentowo – Kamienna – Antoniewo –
Sokołów – Osiny – Szczawin – Gąbin – Mijakowo – Goślice – Zągoty.
Wpływ na dynamikę lądolodu w lobie płockim miały uwarunkowania lokalne: topografia terenu, warunki
hydrologiczne podłoża oraz termika stopy lądolodu. Transgresja przebiegała z krótkimi postojami na
liniach przeszkód topograficznych w rejonie pasm preLGM-1 oraz preLGM-2. Pasma uważane dotychczas
za formy recesyjne, to moreny pchnięte przekroczone przez lądolód (preLGM-1) lub ciągi stożków glacimarginalnych,
zawierających fragmenty previstuliańskich form marginalnych (preLGM-2). Określono, że
tego typu poprzeczna megalineacja utworzona została w strefie frontalnej szybko przemieszczającego się
lądolodu.
Lądolód w lobie płockim cechował się ciepłym ustrojem bazalnym, jedynie w brzeżnej strefie podczas
LGM spąg lądolodu płatowo miał charakter zimny. Dominującym mechanizmem ruchu lodu w okresie
poprzedzającym rozwój drenażu kanałowego i stabilizacji czoła lądolodu na linii LGM był poślizg bazalny,
powodujący wydatny wzrost prędkości, a także ciągłe deformacje podłoża. Geometria kierunków ruchu
mas lodowych w lobie płockim miała charakter wachlarzowy, charakterystyczny dla brzeżnej strefy strumienia
lodowego. Oszacowano, że miąższość lądolodu była mała (ca 100–300 m), a profil podłużny
spłaszczony, właściwy dla lodowców wyprowadzających.
Dynamika napływu mas lodowych oraz uzyskane parametry paleoglacjologiczne pozwoliły uznać, że
lob płocki wykształcony został w zakończeniu szybkiego strumienia lodowego intensywnie zasilanego
z zaplecza. Ten wyróżniający się w zarysie LGM element brzeżnej części lądolodu odpowiada głównej
linii płynięcia lodu w dystalnej części strumienia Wisły.
Wykazano przydatność kinetostratygrafii w rekonstrukcji paleogeograficznej zdarzeń glacjalnych.