Konsiliencja, czyli o porozumieniu między naukami w trzecim tysiącleciu

Konsiliencja (termin wywodzący się z logiki indukcyjnej a „zmodernizowany” w latach 1990-tych przez E. O. Wilsona, twórcę socjobiologii) odnosi się do odwiecznego marzenia ludzkości o unifikacji wiedzy z wszelkich dziedzin – od nauk ścisłych, poprzez nauki społeczno-ekonomiczne, aż do humanistyki a nawet sztuk wizualnych. Jest to poszukiwanie wspólnego systemu dla całokształtu wiedzy ludzkiej, oparte na wierze w jedność natury i uporządkowanie świata. We współczesnej nauce znalazło odzwierciedlenie w Ogólnej Teorii Systemów, naukach hybrydycznych i studiach interdyscyplinarnych. Autorka dowodzi, że metodologiczne poszukiwania współczesnego językoznawstwa, które zajmuje miejsce centralne w stosunku do wielu nauk, mogą wskazać nam drogę ku konsiliencji poprzez poszukiwanie kategorii o wielkiej ogólności (konieczność kontra przypadkowość, model matematyczny kontra model niematematyczny, struktura gry, itp.). Ostatecznie konsiliencja jest pytaniem o możliwość wypracowania wspólnego języka i wspólnej problematyki dla naukowców w obliczu postępującej wąskiej specjalizacji i szczegółowości w badaniach.

Consilience (the term originating in inductive logic and “modernized” in the 1990s by E. O. Wilson, the creator of sociobiology) refers to the age-long dream of humanity that one day all branches of learning will see their unification – from the sciences, through social an economic studies, to humanities and even visual arts. Thus, consilience is a search for a common system that would underlie the totality of human knowledge, rooted in the belief in the unity of nature and orderliness of our universe. It has found its reflection in the General Systems Theory, hybrid disciplines and interdisciplinary studies. The author argues that the methodological quests of modern linguistics, which occupies a central position in relation to several disciplines, can direct us towards reaching consilience by focusing on categories and concepts of great generality (necessity vs. contingency, mathematical vs. non-mathematical modelling, the structure of game, etc.). Ultimately, consilience raises a question as to the feasibility of working out a common language and a common set of problems for all scholars and scientists despite the progressing narrowness of specialization and minuteness of research.