Między tradycją a postępem, historią a nowoczesnością, morzem a lądem

Recenzja prezentuje monografię Travel, Modernism and Modernity, autorstwa brytyjskiego badacza Roberta Burdena, wydaną w 2015 roku. Głównym celem omawianej pracy jest ponowne odkrycie i dogłębne przeanalizowanie modernistycznego pisarstwa podróży. Podstawą rozważań Burdena są literackie i nieliterackie teksty brytyjskich i amerykańskich pisarzy: Josepha Conrada (1957–1924), Edwarda Morgana Forstera (1879–1970), Davida Herberta Lawrence’a (1885–1930), Henry’ego Jamesa (1843–1916) i Edith Wharton (1862–1937). Ich dzieła stawały się już wielokrotnie przedmiotem analizy historyków i teoretyków literatury – to, co odróżnia pracę Burdena od rozważań innych badaczy, to przede wszystkim szerokie, kontekstowe ujęcie ich twórczości. Burden prezentuje sylwetki pisarzy, podkreśla rolę inspiracji autobiograficznych w ich pisarstwie, analizuje je w kontekście historycznym, społecznym i psychologicznym. Motyw podróży nie jest jedynym elementem łączącym poszczególne teksty omawiane przez Burdena – cała jego książka poświęcona jest wyszukiwaniu paraleli i korespondencji, a także elementów oryginalnych, wyróżniających twórczość każdego z pięciorga anglojęzycznych autorów. Omawiane studium należy potraktować jako doskonałe podsumowanie wcześniejszych ujęć, jednocześnie oferujące interesujące rozważania m.in. na temat archetypicznego motywu podróży, wędrówki i poszukiwania – zarówno miejsca, jak i tożsamości (indywidualnej oraz narodowej). Pomimo że teksty omawiane przez Burdena powstawały na początku XX wieku, trudno oprzeć się wrażeniu, iż rozważania autora omawianej monografii są niezwykle aktualne również współcześnie.

The review presents the monograph Travel, Modernism and Modernity, written by British scientist Robert Burden, published in 2015. The purpose of Burden’s book was mainly to develop and analyze meanings of modernistic travel writing. Fundamental for his studies were literary and non-literary works written by five British and American writers: Joseph Conrad (1957–1924), Edward Morgan Forster (1879–1970), David Herbert Lawrence (1885–1930), Henry James (1843–1916) and Edith Wharton (1862–1937). Their works have repeatedly been the object of interest of literary scholars. However, what distinguishes Burden’s work from the other analyzes, is very broad contextual perspective. Burden elaborately presents the main characters of his book, emphasizes the importance of autobiographical themes in their texts (not only those related to traveling), contextually analyzes their works in historical, sociological and psychological context. What is connecting selected texts is not only the journey – in fact, the whole study is devoted to pointing out parallels, correspondences, as well as original features, specific, significant differences in the writing of five English-language authors. The discussed book appears as a great summary of previous views, at the same time it offers an interesting thoughts about the archetypical motif of traveling, wandering, searching for a place and human identity (both: individual and national). Although the texts described in Burden’s work were written at the beginning of the twentieth century, it seems that the author’s investigations are extremely relevant also nowadays.