Trimetyloamina (TMA) w temperaturze pokojowej jest gazem palnym o bardzo nieprzyjemnym zapachu zepsutych ryb. Próg zapachowy trimetyloaminy znajduje się w przedziale 0,5 ÷ 1,9 μg/m3. Substancja ta bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie. Trimetyloamina jest dostępna jako: bezwodny sprężony gaz, 33-procentowy roztwór w etanolu lub 40-procentowy roztwór wodny. Substancja ta jest głównie stosowana w syntezie organicznej do produkcji soli choliny, a przede wszystkim chlorku choliny. Trimetyloamina jest również stosowana do produkcji: substancji słodzących, skrobi kationowej, środków wabiących owady, środków dezynfekujących, żywicy anionowo-wymiennej mocnej zasady, a także jako przyspieszacz w procesie wulkanizacji, przy produkcji tworzyw sztucznych oraz do produkcji czwartorzędowych związków amoniowych. Ponadto trimetyloaminę stosuje się jako czynnik ostrzegawczy do nawaniania gazu i czynnik flotacyjny. Substancja ta jest zamieszczona w projekcie dyrektywy ustalającej 5. wykaz wskaźnikowych wartości dopuszczalnych z wartością OEL – 4,9 mg/m3 oraz krótkoterminową STEL – 12,5 mg/m3. Głównym skutkiem ostrego i przewlekłego działania trimetyloaminy jest działanie drażniące. Trimetyloamina może być szkodliwa dla ludzi narażonych drogą inhalacyjną, pokarmową lub przez skórę. Narządami krytycznymi w przypadku narażenia na trimetyloaminę są: oczy, skóra oraz górne drogi oddechowe. Próg działania drażniącego trimetyloaminy u ludzi narażonych jednorazowo został ustalony na poziomie 1 481 mg/m3 (mediana). U pracowników narażonych zawodowo na związek o stężeniu 48,5 mg/m³ i większym obserwowano umiarkowane skutki działania drażniącego na: układ oddechowy, oczy oraz skórę. U ludzi zatrudnionych przy produkcji i konfekcjonowaniu trimetyloaminy, narażonych na związek o stężeniach 0,24 ÷ 19,5 mg/m³ (głównie poniżej 12,1 mg/m³), nie obserwowano żadnychskutków zdrowotnych narażenia. Nie ma wyników badań dotyczących działania uczulającego trimetyloaminy. Trimetyloamina nie wykazuje działania mutagennego ani genotoksycznego. W dostępnym piśmiennictwie i bazach danych nie znaleziono informacji odnośnie działania rakotwórczego trimetyloaminy. W badaniach na myszach stwierdzono działanie embriotoksyczne trimetyloaminy. Wartość NOAEL (największa dawka substancji, przy której nie występuje statystycznie lub biologicznie istotny wzrost częstości występowania szkodliwych skutków lub ich nasilenia w grupie narażanej w porównaniu z wynikami badań grupy kontrolnej) dla myszy ustalono na poziomie 150 mg/kg mc./dzień. W 2-tygodniowym badaniu na szczurach ustalono wartość LOAEC (najmniejsze stężenie, przy którym występuje statystycznie lub biologicznie istotny wzrost częstości występowania szkodliwych skutków lub ich nasilenia w grupie narażanej w porównaniu z wynikami badań grupy kontrolnej) wynoszącą 183,75 mg/m³. Skutkiem krytycznym było działanie drażniące trimetyloaminy. Stwierdzono, że działanie układowe wystąpiło przy większych stężeniach. Wartość LOAEC dla działania drażniącego związku na: oczy, nos i gardło u ludzi ustalono na poziomie 48 mg/m³. Nie obserwowano skutków działania toksycznego trimetyloaminy poniżej stężenia 12,1 mg/m³. W większości państw, podobnie jak do tej pory w Polsce, obowiązuje wartość dopuszczalna (NDS) trimetyloaminy wynosząca 12 mg/m³, natomiast dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh) – 24 mg/m³. W 2017 r. eksperci Komitetu Naukowego ds. Dopuszczalnych Norm Zawodowego Narażenia na Oddziaływanie Czynników Chemicznych w Pracy (SCOEL) zaproponowali stężenie 4,9 mg/m³ jako wartość OEL dla trimetyloaminy w celu uniknięcia szkodliwych skutków działania substancji na drogi oddechowe oraz działania drażniącego sensorycznego. Stwierdzono, że stężenie to będzie zabezpieczało również przed działaniem układowym trimetyloaminy. W celu uniknięcia “uciążliwości zapachowej” i aby zabezpieczyć pracowników przed działaniem drażniącym trimetyloaminy w SCOEL zalecono wartość krótkoterminową STEL na poziomie 12,5 mg/m³. W badaniu na działanie drażniące sensoryczne (czuciowe) na samcach myszy Swiss OF1 wyznaczona wartość RD50 dla trimetyloaminy wynosiła 147,62 mg/m3. Na podstawie wartości RD50 (147,62 mg/m3), stosując współczynnik 0,03, zaproponowano wartość NDS trimetyloaminy na poziomie 4,9 mg/m³. Wartość ta powinna zapobiegać skutkom zdrowotnym narażenia zawodowego na trimetyloaminę zarówno miejscowym, jak i układowym. Z uwagi na działanie drażniące trimetyloaminy na drogi oddechowe zaproponowano zmniejszenie obecnie obowiązującej wartości NDSCh ze stężenia 24 mg/m3 na stężenie 12,5 mg/m3. Normatyw oznakowano literą „I” (substancja o działaniu drażniącym). Nie ma podstaw merytorycznych do ustalenia wartości dopuszczalnego stężenia w materiale biologicznym (DSB).
Trimethylamine (TMA) is a gas at ambient temperature, which has a pungent, fishy odour. It is commercially available as a compressed gas, 40% aqueous solution or a 33% solution in ethanol. It is used in organic synthesis, especially of choline salts, as a warning agent for natural gas and flotation agents, in the production of cationic starches, quaternary ammonium compounds, intense sweeteners and strongly basic anion exchange resins. Moreover, it is used in the production of disinfectants and insect attractants. TMA is irritating to the human respiratory tract, skin and eyes. The threshold of irritation was reported to be 1481 mg/m3 (median) after a single dose. No effects were observed in workers exposed to 0.24-19.5 mg/m³, most measurements being below 12.1 mg/m3 . A LOAEC of 48 mg/m³ was established for human based on eyes, nose and throat irritation. Animal data with repeated inhalation exposure over 2 weeks revealed a LOAEC of 183.75 mg/m³ based on respiratory irritation in a rat study. Embryotoxic effects were observed in mice (NOAEL of 150 mg/kg bw/day). The Scientific Committee for Occupational Exposure Limits to Chemical Agents (SCOEL) has established OEL of 4.9 mg/m³ and STEL of 12.5 mg/m³. A MAC value has been derived using the RD50 value (147.62 mg/m3 for TMA) and multiplying it by a factor of 0.03. The Expert Group for Chemicals Agents has proposed to reduce the current MAC value from 12 mg/m³ to 4.9 mg/m³ and the current STEL value from 24 mg/m³ to 12.5 mg/m³, which is also in accordance with the values recommended by SCOEL. It has been proposed to remain the “I” (irritant) labelling of TMA. No bases for a BEI value have been found.
