„Zna dobrze i nie zapomina duszy robotnika”. Akta osobowe działaczy politycznych i historia ludowa

Tematem tego artykułu są doświadczenia przedstawicieli i przedstawicielek polskich warstw ludowych, którzy w pierwszych latach powojennych weszli w pole czynnego zaangażowania politycznego jako działacze partyjni czy funkcjonariusze państwowi. Główną tezą tekstu jest stwierdzenie, że przedwojenny polski ruch komunistyczny i powojenne struktury władzy stanowią przestrzeń jednocześnie zachodzenia na siebie oraz napięć pomiędzy między historią ludową oraz historią polityczną,. W wymiarze źródłowym taką rolę spełniać mogą zaś akta osobowe działaczy i działaczek pochodzenia robotniczego i chłopskiego. W tekście sygnalizuję korzyści jakie historycy i socjologowie wynieść mogą z pogłębionej i empatycznej analizy tej bazy źródłowej, ukazującej wzorce socjalizacji politycznej, dynamikę biograficznych transformacji oraz ich postrzegania, statusową niepewność „byłych robotników” i „byłych chłopów”, horyzonty ich aspiracji oraz roszczenia do sprawczości i jej polityczne ograniczenia.

The subject of this article comprises the experiences of representatives of the Polish peasant strata who, in the first post-war years, became politically active as party activists or state officials. The main thesis of the paper is that the pre-war Polish communist movement and post-war structures of power constitute a space of simultaneous overlapping and tensions between people’s history and political history. The personal files of working-class and peasant activists may be regarded as source material for the above. In this article, the author indicates the benefits that historians and sociologists can draw from an in-depth and empathetic analysis of this source base, revealing patterns of political socialisation, the dynamics of biographical transformations and their perception, the status uncertainty of “former labourers” and “former peasants”, the horizons of their aspirations and their claims to agency and its political limitations.