„Czegoś podobnego dotychczas w Warszawie nie było”. Wystawa Towarzystwa Polska Sztuka Stosowana w Zachęcie w 1908 r.

W lutym i marcu roku 1908 warszawskie Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych prezentowało wystawę podsumowującą działalność, istniejącego od 1901 roku, krakowskiego Towarzystwa Polska Sztuka Stosowana (TPSS). Jak pisano: „celem wystawy było wykazanie, że sztuka stosowana polska jest, że jest już szereg artystów, który kilkoletnią świadomą celu pracą dowiedli, że w zakresie urządzania wnętrz mieszkalnych, a więc przede wszystkiem w meblarstwie i dekoracji ścian, można i u nas własnemi środkami (…) zająć stanowisko samodzielne i artystyczne w całem słowa tego znaczeniu”. Ekspozycja zajęła dziesięć sal, siedem z nich było aranżacjami wnętrz mieszkalnych. Zaprezentowano projekty Karola Tichego, Edwarda Trojanowskiego, Stanisława Wyspiańskiego, Ludwika Wojtyczki i Józefa Czajkowskiego. Zaaranżowanie Zachęty na ciąg wnętrz mieszkalnych wzbudził duży podziw i zainteresowanie krytyki. Wystawa dowiodła, że TPSS osiągnęło stawiane sobie cele: rozbudziło zainteresowanie sztuką stosowaną, skłoniło artystów malarzy i architektów do podjęcia prób z zakresu projektowania wnętrz, mebli i tkanin, podniosło rangę sztuki dekoracyjnej, zaprezentowało modele spójnie zaprojektowanych wnętrz, które osiągnęły rangę dzieł sztuki. Krytycy w meblach i wnętrzach dostrzegali znamiona odrębnego, charakterystycznego dla TPSS stylu, który nie był jedynie biernym powielaniem motywów zaczerpniętych ze sztuki ludowej (co zarzucano wcześniej Towarzystwu). TPSS, mimo licznych sukcesów, musiało stawić również czoła zarzutom, recenzenci wskazywali, że projektanci mebli nie brali pod uwagę aspektów utylitarnych, a także ewentualnych kosztów produkcji masowej.

In February and March 1908, the Warszawa Zachęta Society for the Encouragement of Fine Arts presented a summing-up display of the activity of the Kraków Society of Polish Applied Art (TPSS), active from 1901. According to some comments: ‘The goal of the Exhibition was to demonstrate that Polish applied art existed, that there were already a number of artists who for the last several years had been aware of their purpose, thus demonstrating that when it came to decorating dwelling interiors, particularly when cabinetmaking and wall decorating were concerned (…), they were able to take an independent and thoroughly artistic stand in the full meaning of the term’. The display filled in ten rooms, seven of them being dwelling interior arrangements. The presented designs included those by: Karol Tichy (entryway), Edward Trojanowski (Władysław Reymont’s study, Papal bedroom), Stanisław Wyspiański (the Żeleńskis’ dining- and drawing-rooms), Ludwik Wojtyczko (the Dziewulskis’ dining-room), and Józef Czajkowski (hall in the flat of Kraków’s Mayor; the Reymonts’ dining-room). Arranging Zachęta’s spaces as a line of dwelling interiors aroused much interest of the critics, while Eligiusz Niewiadomski wrote: ‘Warsaw has never seen anything like it’. The Exhibition proved that TPSS had reached its goals: it inspired interest in applied art: moreover, it encouraged painters and architects to undertake attempts to design interiors, furniture, and textiles, thus also raising the status of decorative art, and displaying models of coherently designed interiors that had already reached the status of art. In the eyes of reviewers, the shown furniture and arrangements featured a distinguishable style characteristic of TPSS, which no longer was a passive copying of folk-art-derived models (something TPSS had been criticized for earlier). Despite numerous successes, the Society had to face some reviewers’ criticism; it was claimed that the designers did not fully take into account utilitarian aspects; according to those critical views, neither did they bear in mind the potential costs of mass production.