Norddeutsche Standardaussprache – damals und heute. Einige Bemerkungen zur Aktualisierung des endogenen Aussprachestandards in Mecklenburg

Niemiecka wymowa standardowa, mimo licznych prób jej skodyfikowania, wciąż jest ciałem heterogenicznym. Jej aktualizacja to warianty mezolektalne, zbliżone bądź do egzogenicznej normy wymowy, bądź do regioletów. Na mapie odmian endogenicznej wymowy standardowej szczególne miejsce zajmują warianty północnoniemieckie. Ze względu na wymianę systemów językowych na tym obszarze egzogeniczna wymowa standardowa była przyswajana podobnie jak język obcy. Dzięki temu warianty wymowy standardowej są najbardziej zbliżone do normy skodyfikowanej. Nie oznacza to, że są one pozbawiane wpływów języka dolnoniemieckiego. W niniejszym artykule poddano analizie zebrany korpus dźwiękowy i wyróżniono typy odstępstw od normy egzogenicznej, tj. fonostylistyczne warianty wymowy, które wynikają z daleko idących procesów koartykulacyjnych, oraz warianty wynikające z wpływu dialektu bazowego. Wyniki własnych poszukiwań porównano z wynikami badań, które trzydzieści lat wcześniej przeprowadziła Eva-Sophie Dahl.

Standard German pronunciation, despite numerous attempts of its codifying, is still heterogeneous. Its actualization constitutes two mezolektal variants, similar either to the exogenic standard of the pronunciation or to regiolets. On the map presenting variants of the endogenous standard pronunciation a special place is taken by the northern German variants. Due to the exchange of language systems in that area, the exogenic standard pronunciation was acquired like a foreign language. Owing to that fact, the standard pronunciation variants are most similar to the codified standard. It does not mean that they are free from the Low German influences. In the present article the gathered sound corpus has been analyzed and the types of exceptions to the exogenic standard have been distinguished, that is, the phonolistic variants of pronunciation, which result from far-reaching coarticualtory processes as well as the variants resulting from an influence of a base dialect. The research findings were compared with the state of research conducted by Eve Sophie Dahl, thirty years earlier.

Obwohl die deutsche Standardaussprache als plurizentrische Norm aufgefasst wird, umfasst diese Inhomogenität auch ihre landesinternen Ausprägungsformen. Die Aktualisierung der deutschen Standardaussprachen setzt sich aus vielen mezzolektalen Aussprachevarianten zusammen, welche je nach Region sich mal stärker mal schwächer an den exogenen Aussprachestandard orientieren. Auf der Landkarte der endogenen Aussprachestandards nimmt die standardsprachliche Variante in Norddeutschland einen besonderen Platz ein. Dies ist auf die sich über Jahre hinaus im niederdeutschen Sprachraum anhaltende Außendiglossie-Situation und auf den damit verbundenen Sprachsystemwechsel zurückzuführen. Die heute in Norddeutschland dominierende Aussprache richtet sich zwar sehr stark an die kodifizierte Aussprachenorm aus, sie bleibt aber nicht außer den niederdeutschen Einflüssen, welche sich sowohl in der Prosodik wie auch in Segmentausprägung bemerkbar machen. Im vorliegenden Beitrag wurden Ergebnisse einer akustisch-auditiven Analyse erhobener Lautkorpora dargestellt, die mit den vor dreißig Jahren von Sophie Dahl dargelegten Forschungsergebnissen und Entwicklungstendenzen verglichen.