Prawa językowe w Federacji Rosyjskiej: commùne bònum czy bonorum privata? Język v. konstytucja

W artykule zaprezentowano występujące w literaturze przedmiotu podejścia do ochrony praw językowych jednostki, a następnie sposób jej realizacji w ustawodawstwie Federacji Rosyjskiej. Prowadzone badania pozwoliły na zidentyfikowanie dwóch sposobów kwalifikowania praw lingwistycznych jednostki jako praw człowieka. Pierwsze z nich opiera się na rozumieniu ich jako jednego z praw mniejszości narodowych, a drugie jako kategorii dóbr osobistych. Niewątpliwie oba podejścia w pewnym zakresie wzajemnie się przenikają, bowiem ojczysty język jednostki jest z jednej strony wyrazem tożsamości narodowej, a z drugiej dobrem osobistym, za pomocą którego wyraża siebie. Analiza przepisów Konstytucji Rosji prowadzi do wniosku, że państwo to nie tylko nie udziela gwarancji prawom językowym, ale wręcz że mogą być one naruszane. Ustrojodawca w ostatniej noweli do ustawy zasadniczej stworzył bowiem warunki do godzenia w tę kategorię praw wbrew zobowiązaniom międzynarodowym. Wg Jerzego Zajadły obserwowany w tym zakresie w Rosji swoisty proces samowykluczania się ze społeczności międzynarodowej można nazwać kontrkulturą prawną.

The article presents the approaches to protecting an individual’s linguistic rights that appear in the literature on the subject and then the method of its implementation in the Russian Federation’s legislation. The conducted research allowed us to identify two ways of qualifying an individual’s linguistic rights as human rights. The first is based on understanding them as one of the rights of national minorities, and the second as a category of personal rights. The approaches interpenetrate each other because the native language of an individual is, on the one hand, an expression of national identity and, on the other, a personal good through which he expresses himself. The analysis leads to the conclusion that the state not only does not guarantee language rights but even that they may be violated. The constitution-maker created the conditions for reconciling this category of rights against international obligations.