Agramatyzm w afazji

Afatyczne zaburzenia w realizowaniu gramatycznej postaci wyrazu są interpretowane w dwu perspektywach: 1) jako neutralizacja (zniesienie) fleksji, oraz 2) jako niedostatek elementów peł-niących w zdaniu funkcje gramatyczne oraz niewłaściwe posługiwanie się morfemami fleksyjnymi. Przyjęcie założenia o neutralizacji morfemów fleksyjnych każe eksponować w gramatycznym opi-sie wypowiedzi chorych z afazją przejawy redukcji funkcjonalnych opozycji pomiędzy różnymi ka-tegoriami gramatycznymi, zniesienie gramatycznego nacechowania wyrazów odmiennych i skłon-ność do tworzenia form podstawowych wyrazów. Z przyjęciem hipotezy o rozchwianiu systemu gramatycznego wiąże się konieczność ujmowania w opisie wszelkich przejawów gramatycznego nacechowania wyrazów w wypowiedziach osób z afazją, co pozwala stwierdzić, że chorzy są w sta-nie realizować wszystkie morfemy fleksyjne istniejące w języku polskim, ale stosują je w niewłaści-wych kontekstach, wymiennie z formami prawidłowymi. Wyniki badań własnych wykazały, że kon-tekst pojawiania się agramatyzmów może być rozmaity. Częściej występują agramatyzmy w tym otoczeniu, które jednoznacznie implikuje gramatyczne funkcje użytej nieprawidłowo konstrukcji, rzadziej spotyka się je w kontekstach obligatoryjnych, kiedy otoczenie językowe nie wskazuje na gramatyczną funkcję użytych wyrazów. Takie spostrzeżenie nasuwa wniosek o zdolności chorych z afazją do realizacji tekstu komunikatywnego pomimo redukcji gramatycznego nacechowania wypo-wiedzi. W świetle powyższych ustaleń agramatyzmy afatyczne mają selektywny charakter uzależ-niony od stopnia relewancji gramatycznych wykładników funkcji i znaczenia wyrazów tekstowych.

Aphasic disorders in producing the grammatical from of word are interpreted from two per-spectives: 1) as neutralization (abolishing) of inflection and 2) deficit of elements that perform gram-matical functions in a sentence, and the wrong use of inflectional morphemes. The adoption of the assumption about neutralization of inflectional morphemes compels us to emphasize in the grammatical description of utterances of aphasic patients the manifestations of reduction of functional oppositions between different grammatical categories, the neutralization of grammatical marking of inflected words, and the tendency to produce basic forms of words. The adoption of the hypothesis about the destabilized grammatical system makes it necessary to present in the description all manifestations of grammatical marking of words in the utterances of aphasic patients, which allows us to say that patients are able to produce all inflectional morphemes existing in Polish but they use them in the wrong contexts, interchangeably with correct forms. The results of my studies have shown that the context of occurrence of agrammatisms can be varied. Agrammatisms occur more often in the environment that explicitly implies the grammatical functions of the incorrectly used construction; they are found less often in obligatory contexts when the language environment does not indicate the grammatical function of the words used. This observation suggests the conclusion that aphasic patients are able to produce a communicative text, with the reduction of the grammatical marking of utterances. In light of the foregoing findings aphasic agrammatisms are of selective nature depending on the degree of relevance of grammatical exponents of the function and meaning of text words.