Kryminologiczne I karnoprawne aspekty wydawania nieprawdziwych opinii przez biegłych — ramowy raport z badań ze wskazaniem postulatów de lege lata I de lege ferenda

Dowód z opinii biegłego ma z reguły kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia toczącej się sprawy w każdym rodzaju postępowania. W niektórych wypadkach rola biegłego jest bliższa roli sędziego niż roli świadka, gdyż sędzia, niedysponujący wiadomościami specjalnymi, wydając wyrok, często musi posiłkować się dowodem z opinii biegłego. Z tego też powodu wydanie przez biegłego nieprawdziwej opinii stwarza bardzo duże ryzyko wydania błędnego i niesprawiedliwego rozstrzygnięcia danej sprawy, co z kolei negatywnie wpływa na społeczny odbiór funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. W polskim kodeksie karnym odpowiedzialność karna za wydanie fałszywej opinii jest stypizowana w art. 233 § 4 i § 4a. Jednocześnie pomimo bardzo dużej liczby zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa przez biegłych, jedynie znikoma liczba prowadzonych śledztw kończy się aktem oskarżenia i wyrokiem skazującym, co powoduje faktyczną bezkarność sprawców przestępstw i negatywnie wpływa na funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości. Z powodu zdiagnozowanej w tym zakresie luki badawczej stwierdzono potrzebę zbadania i opisania zjawiska wydawania fałszywych opinii przez biegłych, zarówno w ujęciu normatywnym, jak i kryminologicznym, na podstawie przeprowadzonych badań empirycznych. Głównym celem prac badawczych była wielopłaszczyznowa charakterystyka zjawiska wydawania nieprawdziwych opinii przez biegłych i określenie jego rozmiarów, a także jego etiologii i symptomatologii. Dodatkowym celem badań była weryfi kacja hipotez badawczych i diagnostyka sfery normatywnej statusu biegłego, dowodu z opinii biegłego oraz zasad odpowiedzialności za wydanie nieprawdziwej opinii. Rezultatem prac badawczych są propozycje rozwiązań mających na celu zarówno ograniczenie zjawiska wydawania nieprawdziwych opinii, jak i skuteczniejsze ściganie sprawców przestępstw z art. 233 § 4 k.k., co z kolei może wymiernie przełożyć się na sprawniejsze funkcjonowanie całego wymiaru sprawiedliwości, gdyż biegli i ich praca są jego niezmiernie istotną sferą. Przeprowadzone badania w pełni potwierdziły postawione hipotezy badawcze i precyzyjnie wskazały wadliwe obszary funkcjonowania dowodu z opinii biegłych i tym samym potrzebę wprowadzenia niezwłocznych zmian legislacyjnych. Część wypracowanych wniosków badawczych i postulatów de lege ferenda doczekała się implementacji do znowelizowanych przepisów kodeksu karnego w 2016 r., co w pełni potwierdza ich zasadność. W dalszym ciągu niestety nie powstał akt prawny rangi ustawowej, który kompleksowo regulowałby status biegłych i dowodu z opinii biegłego.