Kulturowe cele rozwoju naukowego. Misja uniwersytetu w koncepcji José Ortegi y Gasseta

The article deals with the important issue of defining the role and place of the university in the contemporary world. Globalization processes force far-reaching changes in social institutions, universities are also not free of them, so it is necessary to re-read the university’s mission in the context of current cultural changes. The inspiration for the conducted analyzes are the assumptions of the social theory developed by one of the most versatile thinkers of the twentieth century – José Ortega y Gasset. Using the analytical-synthetic method as well as the historical-comparative method, the topicality of the main assumptions formulated by Ortega y Gasset was demonstrated. Among them, the most important place is occupied by the postulates regarding the proper definition of the university mission. The basic thesis is the distinction between science and culture. While modern culture draws heavily on science – mainly technical and natural sciences – it is important to distinguish these two areas, giving decisive priority to culture. From this main assumption comes a number of logical consequences related to the necessary amendments to the university education profile. The general preparation of a humanistic profile, which is not only an introduction to the social reality but a sensitization to higher values, should definitely have greater significance. The education of professionals – specialists in narrow fields – can not be deprived of a broader reference to the cultural context. The University will properly implement its mission if, in addition to professional preparation, it will be able to prepare its graduates to live with others in the society.

W artykule podjęta została istotna obecnie kwestia określenia roli i miejsca uniwersytetu we współczesnym świecie. Procesy globalizacyjne wymuszają daleko idące zmiany w instytucjach społecznych, nie są wolne od nich również uniwersytety, dlatego konieczne jest odczytanie na nowo misji uniwersytetu w kontekście obecnych przemian kulturowych. Inspiracją do prowadzonych analiz są założenia społecznej teorii wypracowanej przez jednego z najbardziej wszechstronnych myślicieli XX w. – José Ortegę y Gasseta. Wykorzystując metodę analityczno-syntetyczną, jak również częściowo historyczno-komparatywną, została ukazana aktualność głównych założeń sformułowanych przez Ortegę y Gasseta. Wśród nich najważniejsze miejsce zajmują postulaty dotyczące właściwego określenia misji uniwersytetu. Podstawową tezą jest rozróżnienie pomiędzy nauką a kulturą. O ile współczesna kultura bardzo mocno czerpie z nauki – głównie nauk technicznych i przyrodniczych – to jednak istotne jest rozróżnienie tych dwóch obszarów, przyznając priorytet kulturze. Z tego głównego założenia wypływa szereg logicznych konsekwencji związanych z koniecznymi zmianami profilu kształcenia uniwersyteckiego. Zdecydowanie większe znaczenie powinno mieć ogólne przygotowanie o profilu humanistycznym, które jest nie tylko wprowadzeniem w realia społeczne, ale i uwrażliwieniem na wartości wyższe. Kształcenie profesjonalistów – będących specjalistami wąskich dziedzin – nie może być pozbawione bowiem szerszego odniesienia do kontekstu kulturowego. Uniwersytet będzie właściwie realizował swoją misję, jeżeli oprócz przygotowania zawodowego będzie potrafił przygotować swoich absolwentów do życia w społeczeństwie.