Usługi publiczne i usługi w interesie ogólnym – koncepcja i niektóre problemy instytucjonalne marketyzacyjnej modernizacji świadczenia usług publicznych w Unii Europejskiej

Przedmiotem artykułu jest charakterystyka stosowanego przez Komisję Europejską specyficznego pojęcia i marketyzacyjnej koncepcji modernizacji usług (świadczonych) w interesie ogólnym (UIO – services of general interest) na tle powszechnie używanego ogólnego pojęcia usług publicznych, przedstawienie wewnętrznej struktury UIO, funkcjonalnego uzasadnienia tego pojęcia oraz jego odniesienia do niektórych regulacji prawnych w zakresie pomocy publicznej i zamówień publicznych. W artykule wyjaśniono przesłanki i implikacje prawne obecnej polityki Komisji Europejskiej związane z realizacją traktatowo zastrzeżonej, wyłącznej kompetencji unijnej do ustanawiania reguł konkurencji niezbędnych do funkcjonowania rynku wewnętrznego oraz kompetencji koordynacyjnych w obszarze polityki społecznej. Tym samym marketyzacyjna koncepcja UIO stanowi ważny punkt odniesienia dla modernizacji polityki społecznej i usług publicznych w krajach członkowskich. Niemniej pojawiły się istotne i wymagające rozwiązania problemy osłabiające potencjalną efektywność i wiarygodność społeczną promowanych rynkowych mechanizmów świadczenia usług publicznych. Należą do nich m.in. deformacje uczciwej konkurencji wynikające z unikania płacenia podatków przez duże koncerny międzynarodowe wkraczające na krajowe rynki usług publicznych, a także konsekwencje zjawiska tzw. asymetrii konstytucyjnej.

The subject-matter of this article is a characterization of the specific notion and concept of the market-oriented modernization of “services of general interest" (SGI) applied by the European Commission, against the commonly used general notion of public services, as well as a presentation of the internal structure of SGI, its functional justification and reference to regulations on state aid and public procurement. The article explains the rationale and legal implications of the current policy of the European Commission related to the implementation of exclusive competence of the EU to establish the competition rules necessary for the functioning of the internal market and coordination competence in the field of social policy. Thus, the market-oriented concept of SGI constitutes an important reference point for the modernization of social policy and public services in member states. However, serious problems requiring a solution emerged which weaken the potential effectiveness and social credibility of the promoted marketization of public service provision. Among them are the deformation of fair competition and public service financing by tax-avoiding multinational corporations and the consequences of the “constitutional asymmetry” phenomenon.