„Strażniczki” z Pawiaka. Wanda Gawryłow-Jankowska (1907–1994) i Irena Wirszyłło (1903–1944) w świetle dokumentów Komisji Historii Kobiet

Prezentowany artykuł przedstawia losy dwóch kobiet: Ireny Wirszyłło i Wandy Gawryłow, funkcjonariuszek przedwojennej Straży Więziennej. W czasie okupacji zapisały one chlubne karty pomocy więźniom przetrzymywanym na Pawiaku oraz działalności w szeregach ZWZ/AK. Obie zapłaciły za swoją postawę wysoką cenę. Irena Wirszyłło trafiła do obozu w Auschwitz, a Wanda Gawryłow była więziona i torturowana. Artykuł niniejszy rzuca pewne światło na postawy Polaków w czasie okupacji, ale także przybliża czytelnikom temat współpracy funkcjonariuszy więziennych z polskim podziemiem niepodległościowym. Tym samym wpisuje się w dyskurs naukowy dotyczący zachowań Polaków w czasie okupacji i II wojny światowej. Wydaje się, iż przypominanie takich postaci jak Irena Wirszyłło i Wanda Gawryłow jest dzisiaj szczególnie ważne.

The article presents the life fate of two women: Irena Wirszyłło and Wanda Gawryłow, members of the pre-war Straż Więzienna. During the occupation, they went down in history as helpers to prisoners detained in Pawiak and activities in the ranks of ZWZ/AK. Both paid a high price for their attitude. Irena Wirszyłło was send to Auschwitz, and Wanda Gawryłow was imprisoned and tortured in Pawiak. This article sheds some light on the attitudes of Poles during the occupation, but also introduces readers to the topic of cooperation of prison officers with the Polish independence underground. Thus, it is a part of the scientific discourse on the behavior of Poles during the occupation and World War II. It seems that recalling figures such as Irena Wirszyłło and Wanda Gawryłow is particularly important today.