В статье на примерах новых и традиционных демократий рассматриваются направления трансформации этого политического режима в контексте расширения публичной сферы и изменений в использовании демократических процедур. Обращено внимание на то, что перемещение авансцены политической жизни из привычных центров ее «дислокации» – правительство, парламент, органы местного управления – в сферу публичности и медиа разного калибра стало одной из причин ускоренного развития политики популистского толка. Влияние медиа в Украине, где они тотально находятся во власти олигархических центров, дают основания говорить о формировании на этом этапе развития общества особенного типа «олигархической демократии», которая успешно эксплуатирует потенциал популизма. В то же время примеры кризиса демократии в других странах оказались настолько распространенными, что поставили под сомнение ключевые демократические процедуры, в частности выборы: электоральная демократия формально состоялась, но не выполняет своей задачи привлечения граждан к процессу принятия важных общественных решений и политического участия в целом. Исследователи убеждены, что медиа не единственный инструмент, который обеспечивает завоевание и удержание власти. Популизм несет угрозу дискредитации тех институтов, которые, собственно, и делают реальностью демократическую форму правления. Транзитные демократии страдают от эрозии, вызванной переизбытком популизма, еще и в следствие проблем с утверждением в таких странах верховенства права и становлением либеральной рыночной экономики. Позитивные изменения в этих сферах должны синхронизироваться с декларируемыми политическими трансформациями. Авторы указывают на то, что популизм является общей проблемой для государств с разной историей демократического правления. За этим просматривается угроза становления псевдонародовластия, что в конечном итоге завершается появлением новых авторитарных режимов под прикрытием популистских консервативных идей и государственного протекционизма. Примером может стать Россия после вполне демократического процесса голосования о внесении поправок в Конституцию РФ уже 2020 году. Не менее противоречиво с точки зрения использования демократических электоральных процедур и их результатов выглядит будущее демократии в Великобритании после Brexit и во время правления популиста Бориса Джонсона.
Drawing from the examples of newly formed and former democracies, the article examines the directions which the transformation of this political concept has taken in context of the expansion of the public sphere and changes in how the democratic process is implemented. Attention is drawn to how the transition of the forefront of political life from traditional centers of its “distribution”- governments, parliaments, and municipal authorities, to the “fatherland” of the public sphere and media of varying quality has become one of the reasons for the accelerated proliferation of politics of the populist variety. The rise of media in Ukraine, where it falls under complete ownership of centers of oligarchy, provides grounds for mentioning a special type of “oligarchic democracy”, which serendipitously exploits the opportunities offered by populism. At the same time, the examples of democratic crises in other nations have become widespread enough, so that they encourage casting doubt on crucial democratic processes, including elections: electoral democracy has formally taken place, although it hasn’t fulfilled its essential function of including the citizenry in making key social decisions. Researchers assert that media is not the only source that breathes life into populist politics as a means to seize power. This carries the threat of destroying the very institutions through which the democratic form of government is realized. Transitional democracies are also subjected to the erosion of populism through problems with asserting the supremacy of law and difficulties with establishing liberal market economics, which should have been synchronized with their political transformation. Authors refer to the fact, that populism is a problem shared by governments with diverse histories of democratic life. Behind democracy always lurks the threat of false self-rule, which can lead to the rise of new authoritarian regimes under the guise of populist conservative declarations and national protectionism. Russia could become an example of this, after its wholly democratic process of voting on amendments to its national constitution, which is expected during 2020. Controversy in equal or greater measure has also surrounded the future of Great Britain after Brexit.
W artykule zostały przeanalizowane kierunki przemian systemu politycznego w kontekście poszerzania sfery publicznej i zmian w stosowaniu procedur demokratycznych na przykładach nowych i tradycyjnych demokracji. Zwraca się uwagę, że przesunięcie proscenium życia politycznego ze zwykłych ośrodków jego „rozmieszczania” - rządu, parlamentu, jednostek samorządu terytorialnego - do sfery reklamy i mediów różnej wielkości stało się jedną z przyczyn przyspieszonego rozwoju polityki populistycznej. Oddziaływanie mediów na Ukrainie, gdzie są one całkowicie zdane na łaskę ośrodków oligarchicznych, pozwala mówić o ukształtowaniu się na tym etapie rozwoju społeczeństwa szczególnego typu „demokracji oligarchicznej”, która z powodzeniem wykorzystuje potencjał populizmu. Jednocześnie przykłady kryzysu demokracji w innych krajach okazały się na tyle rozpowszechnione, że zakwestionowały kluczowe procedury demokratyczne, w szczególności wybory: demokracja wyborcza formalnie miała miejsce, ale nie spełnia swojego zadania polegającego na angażowaniu obywateli w proces podejmowania ważnych decyzji publicznych i w ogóle partycypacji politycznej. Badacze są przekonani, że media nie są jedynym narzędziem zapewniającym podbój i utrzymanie władzy. Populizm grozi zdyskredytowaniem tych instytucji, które w rzeczywistości urzeczywistniają demokratyczną formę rządów. Demokracje tranzytowe cierpią z powodu erozji spowodowanej nadmiarem populizmu, także w wyniku problemów z ustanowieniem państwa prawa w tych krajach i powstaniem liberalnej gospodarki rynkowej. Pozytywne zmiany w tych obszarach należy zsynchronizować z deklarowanymi przemianami ustrojowymi. Autorzy zwracają uwagę, że populizm jest częstym problemem państw o odmiennych historiach demokratycznych rządów. Za tym grozi powstanie pseudopopularnych rządów, które ostatecznie kończą się pojawieniem się nowych autorytarnych reżimów pod pozorem populistycznych, konserwatywnych idei i państwowego protekcjonizmu. Przykładem może być Rosja po całkowicie demokratycznym głosowaniu nad zmianą Konstytucji Federacji Rosyjskiej w 2020 roku. Przyszłość demokracji w Wielkiej Brytanii po Brexicie i za rządów populisty Borisa Johnsona wygląda nie mniej kontrowersyjnie pod względem stosowania demokratycznych procedur wyborczych i ich wyników.
