A New Model of Appeal Proceedings in Criminal Cases: Acceleration v. Fairness? A Few Remarks from the Perspective of the Standards of Protecting Human Rights

The purpose of this study is to present and evaluate the main changes to the appeal proceedings model introduced in the last few years to the Polish criminal proceedings in order to accelerate it and, thereby, satisfy the requirements of Article 6 (1) of the European Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms. The article presents arguments supporting the thesis whereby these have weakened the right of the defendant to appeal against the judgement. Under the currently applicable regulations, it is permissible that an appellate court may impose a penalty for the first time which cannot be subject to an effective appellate review. Such a solution may raise doubts as to its compliance with Article 14 (5) of the International Covenant on Civil and Political Rights. The article also formulates a thesis whereby the newly introduced measure – a complaint against the cassatory judgement of the appellate court – contrary to preliminary fears, has not in fact “blown up” the system of appeal measures in the Polish criminal proceedings. At the same time, despite the relatively small scope of its use, it may contribute to strengthening the appeal – as opposed to the revisory – model of appellate proceedings and thus accelerating the criminal proceedings. This thesis is based on the research of all complaints brought to the Supreme Court in 2016–2019.

Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie i ocena głównych zmian modelu postępowania odwoławczego wprowadzonych w ciągu ostatnich kilku lat do polskiego procesu karnego w celu jego przyspieszenia i uczynienia w ten sposób zadość wymogom art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. W artykule przedstawiono argumenty na rzecz tezy, że zmiany te osłabiły prawo oskarżonego do odwołania się od wyroku. W rezultacie w świetle obecnie obowiązujących przepisów dopuszczalne jest wymierzenie kary po raz pierwszy przez sąd odwoławczy i rozstrzygnięcie to nie może być poddane efektywnej kontroli odwoławczej. Takie rozwiązanie może budzić wątpliwości co do jego zgodności z art. 14 ust. 5 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. W opracowaniu sformułowano też tezę, że nowo wprowadzony środek zaskarżenia – skarga na wyrok kasatoryjny sądu odwoławczego – wbrew początkowym obawom nie spowodował w praktyce „rozsadzenia” systemu środków zaskarżenia w polskim procesie karnym. Jednocześnie, pomimo stosunkowo niewielkiego zakresu jego wykorzystania, może przyczynić się on do wzmocnienia apelacyjnego – w przeciwieństwie do kasacyjnego – modelu postępowania odwoławczego i tym samym do przyspieszenia postępowania karnego. Teza ta znajduje oparcie w badaniach wszystkich skarg wniesionych do Sądu Najwyższego w latach 2016–2019.