Current family as a potential factor of risky behaviour among children and youth

The contribution presents the family as a potential factor of risky behaviour among children and juveniles in the Czech Republic. Youth conduct that violates social norms of the society can be labelled as deviant, risky, defective, etc. In recent years the concept of risky phenomena (or risky behaviour) has been introduced, particularly in school education; it replaced the previously used concept of socially pathological phenomena. Risky behaviour refers to those behaviours that have a negative impact on health, the social or psychological performance of an individual, or threaten his social surroundings. Such phenomena include, for example: truancy, crime and delinquency, various forms of aggression (bullying towards classmates and teachers), vandalism, self-aggression (self-harm, eating disorders), and abuse of addictive substances or dangerous phenomena related to information technology (e.g. cyber-bullying or addiction on the computer). Internal and external factors partake in the inception of deviant behaviour (signs of risky behaviour); introduced as multifactor etiology of the concept of social deviance. External factors are mostly perceived as fundamental; these are, for example: school, peers, the media, but especially the family. The post characterizes the contemporary family in the 21st century, which is defined by more features that can be perceived as risky in the forming of deviant behaviour. These include e.g. the demographic situation (low total fertility rate, increasing amount of cohabitation, high divorce rate, “missing” fathers), a deteriorating socio-economic situation (social exclusion, poverty), shifts in values (consumerism), or media coverage of human life.

W artykule zaprezentowano rodzinę jako potencjalny czynnik wywołujący ryzykowne zachowania wśród dzieci i młodocianych w Czechach. Zachowania młodzieży naruszające normy społeczne określić można jako patologiczne, ryzykowne, niewłaściwe itd. W ostatnich latach zjawisko ryzykownych zachowań wprowadzono szczególnie w edukacji szkolnej; zastąpiło wcześniej stosowany termin „zachowanie patologiczne”. Zachowania ryzykowne to takie zachowania, które mają negatywny wpływ na zdrowie i funkcjonowanie społeczne, i psychologiczne jednostki, lub zagrażające jej otoczeniu społecznemu. Takie zachowania to wagarowanie, łamanie prawa, różne formy agresji (znęcanie się nad rówieśnikami i nauczycielami), autoagresja (samouszkodzenia, zaburzenia odżywiania), nadużywanie substancji uzależniających, jak również zachowania związane z technologiami informacyjnymi (np. zjawisko znęcania się w cyberprzestrzeni czy uzależnienie od komputera). Czynniki zewnętrzne i wewnętrzne prowadzą do zachowań łamiących normy (sygnały ryzykownych zachowań); wprowadza się wieloczynnikową etiologię odchylenia społecznego. Czynniki zewnętrzene zwykle postrzega się jako fundamentalne; są nimi, na przykład, szkoła, rówieśnicy, media, ale szczególnie rodzina. W artykule scharakteryzowano współczesną rodzinę w XXI wieku, którą określają liczne czynniki postrzegane jako formatywne występowanie zachowań odbiegających od normy. Należą do nich np. sytuacja demograficzna (niska dzietność, rosnąca liczba kohabitacji, wysoki odsetek rozwodów, ojcowie nie obecni), pogarszająca się sytuacja społeczno-ekonomiczna (wykluczenie społeczne, ubóstwo), zmiany systemu wartości (konsumpcjonizm) oraz obraz ludzkiego życia w mediach.