Etyka w ochronie i konserwacji dziedzictwa sztuk wizualnych

Przedmiotem niniejszego opracowania jest analiza współczesnej roli deontologii konserwatorskiej wraz z odniesieniem do znaczenia moralnych zasad ochrony dziedzictwa sztuk wizualnych na linii czasu. Celem badań jest aktualizacja roli etyki konserwatorskiej zarówno w każdym indywidualnym przypadku, jak i w głębszym rozumieniu znaczenia etyki sensu largo. Rozważania o etyce w ochronie zapisu obecności człowieka oparte są na nadziei na trwanie dziedzictwa sztuk wizualnych „jak długo będzie istniał świat”. Od zarania cywilizacji homo sapiens kierował się instynktem zachowania spuścizny przodków. Przykład przetrwania sztuki w jaskini Chauveta sprzed ponad czterdziestu tysięcy lat ukazuje, że od początku w centrum zagadnień cywilizacyjnych jest relacja obiektu i człowieka, który zajmuje się ochroną dziedzictwa wytworzonej przez siebie kultury. Współczesne spojrzenie na dziedzictwo sztuk wizualnych opiera się na zrozumieniu oświeceniowego kontekstu powstania deontologii konserwatorskiej i aktualizacji jej znaczenia. Analiza kluczowych teorii przedstawia różne podejścia konserwatorskie, w tym traktowanie zabytków ruchomych i nieruchomych i innych dóbr kultury, m.in. sztuki współczesnej. Zrozumienie zasad postępowania i rozszerzonych filarów teorii konserwatorskich toruje drogę do wzmocnienia badań naukowcom, konserwatorom, ekspertom i studentom. Deontologia leży u podstaw ich pracy. Wpływa także na praktykę w szerokim zakresie dziedzictwa, dóbr kultury, sztuki autograficznej w tradycyjnych dyscyplinach, jak i sztuki allograficznej. Artykuł ten ma rozszerzyć zakres teorii związanej z ochroną sztuk wizualnych, ich praktyczną konserwacją, restauracją, ekspozycją i adaptacją we współczesnym, partycypacyjnym społeczeństwie, a także zaangażować odbiorców. Kto chce kształtować przyszłość dziedzictwa, powinien tworzyć ją dzisiaj, opierając się na zasadach etyki.

This study analyses the contemporary role of conservation ethics with regard to the importance of applying moral principles to preserve the heritage of the visual arts over time. The aim of the study is to update the role of conservation ethics both in individual cases and in the meaning of ethics in broad terms. Taking ethical considerations into account when safeguarding records of human presence is based on the hope that the legacy of the visual arts will last for ‘as long as the world exists’. Since the dawn of civilization, man has been driven by the instinct to preserve the legacy of his ancestors. The example of the survival of art from more than forty thousand years ago in the Chauvet Cave shows that from the beginning, the relationship between objects and man – who is concerned with preserving the legacy of the culture he has created – has been a central issue for civilization. Looking at the heritage of the visual arts from today’s standpoint is based on understanding the emergence of conservation ethics in the context of the Enlightenment, and updating its meaning. An analysis of the key theories reveals there are various approaches to conservation, including the treatment of movable and immovable artefacts and other cultural assets, including contemporary art. Understanding the rules of conduct and the broadened approach to conservation theories paves the way for scholars, conservators, experts and students to enhance their research. Deontology, i.e. ethics, lies at the heart of their work. It also influences the practices across a wide range of heritage, cultural property, autographic art in traditional disciplines, as well as allographic art. This article is intended to expand the scope of the theory related to the preservation of the visual arts, their practical conservation, restoration, display and adaptation in today’s participatory society, as well as to involve viewers. Those who want to shape the future of their heritage should create it today based on ethics.