Aktywność kulturalna i edukacyjna starszych mężczyzn – obszar nierozpoznany?

Celem artykułu jest rozpoznanie aktualnego stanu wiedzy na temat aktywności kulturalnej i edukacyjnej starszych mężczyzn na podstawie przeglądu badań tej sfery praktyki społecznej z ostatnich 15 lat. Autorka pokazuje, że realizowane w Polsce studia nad aktywnością ludzi starszych nie eksponują znaczenia doświadczeń rodzajowych seniorów. Tematyka kobieca bywa podejmowana coraz częściej, ale zainteresowanie badaczy starością mężczyzn i ich aktywnością jest nikłe, problem ten w Polsce pozostaje nierozpoznany. Przegląd krajowych i zagranicznych badań pozwolił zrekonstruować pewne cechy aktywności kulturalnej i edukacyjnej starszych mężczyzn, charakterystyczne dla niej zjawiska oraz częściowo ich uwarunkowania. Badania pokazują, że starsi mężczyźni stanowią mniejszość wśród uczestników instytucjonalnej oferty aktywności kierowanej do seniorów. Uwarunkowane jest to między innymi feminizacją starości, niedopasowaniem oferty do potrzeb i zainteresowań mężczyzn, późniejszym przechodzeniem mężczyzn na emeryturę i sposobem jej doświadczania, ich instrumentalnym podejściem do edukacji, niechęcią do szkolnych form uczenia się oraz wpływem wzorów kulturowych, głównie wzoru męskości dominującej. Przegląd badań dowodzi jednak, że starsi mężczyźni nie powinni być postrzegani jako bierni, mniej aktywni od kobiet. Są aktywni inaczej i w innych obszarach. Ich aktywność kulturalna i edukacyjna lokuje się w codzienności, nieformalnych układach i organizacjach społecznych. Ze względu na to, iż niewiele jest badań skupionych na tej problematyce, zarysowany obraz nie jest kompletny i ujawnia także obszary, które należałoby poddać studiom empirycznym, między innymi brakuje wiedzy na temat aktywności kulturalnej mężczyzn. Przede wszystkim zaś wyniki analizy mogą być istotną inspiracją do poszukiwań badawczych w Polsce.

The aim of the article is to identify the current state of knowledge on cultural and educational activities of older men, based on a review of research on this sphere of social practice over the last 15 years. The author shows that studies carried out in Poland on elderly people’s activity do not expose the importance of seniors’ gender experiences. Women’s issues are more frequently being addressed, however, researchers’ interest in men’s old age and their activity is scarce, so this problem remains unrecognised in Poland. A review of national and foreign studies has made it possible to reconstruct some features of the cultural and educational activities of older men, their characteristic phenomena and partly their determinants. Research has shown that older men make up the minority of participants in institutionalised activities aimed at old people. This is conditioned, among other things, by the feminisation of ageing, the mismatch between what is on offer and men’s needs and interests, the later retirement of men and the way they experience it, men’s instrumental approach to education, their negative attitude to school-based forms of learning and the influence of cultural patterns, mainly that of dominant masculinity. The research review, however, argues that older men should not be seen as ‘passive’ or less active than women. They are active differently and in other areas. Men’s cultural and educational activities are situated in everyday life, informal arrangements, and social organisations. Since there is little research focused on this issue, the outlined picture is not complete and reveals areas which should be subject to empirical studies, e.g., there is a lack of knowledge on the cultural activity of older men. Above all, the results of the review could be an important inspiration for research in Poland.