Wolność dziecka w koncepcjach pedagogicznych Emila Jaques-Dalcroze’a i Janusza Korczaka

Wprowadzenie. Metoda Emila Jaques-Dalcroze’a i jego idee pedagogiczne są zgodne z założeniami pedagogiki Nowego Wychowania. Zazwyczaj analizowane są tylko te elementy metody związane z rozwojem muzycznym dziecka. Istotą rytmiki jest jednak koncentracja na całościowym rozwoju, w tym tworzeniu sprzyjających warunków do rozwoju emocjonalności i indywidualizmu, a także możliwości doświadczania świata w jego złożoności, nie tylko muzycznej. Podobne założenia można odnaleźć w myśli pedagogicznej Janusza Korczaka, który podkreślał podmiotowość dzieci, w tym ich naturalne prawo do odczuwania i wyrażania emocji. Wspólnymi obszarami obu pedagogicznych linii myślowych, stanowiących oś analizy porównawczej, są podmiotowość dziecka w świecie dorosłych i w świecie sztuki, troska o harmonijny rozwój, wolność uczenia się poprzez własne doświadczenie dziecka. Cel. Celem analizy porównawczej jest podkreślenie podobieństw między dwiema myślami pedagogicznymi, pogłębienie wiedzy o edukacyjnych aspektach metody Jacques-Dalcroze’a, a także wskazanie możliwości zastosowania myśli Korczaka w działalności dydaktycznej praktyków rytmiki oraz nauczycieli przedmiotów muzycznych. Materiały i metody. W artykule przedstawiono wyniki analizy dokumentów źródłowych Jaquesa-Dalcroze’a (Rytm, muzyka i edukacja) oraz Korczaka (Jak kochać dziecko, Prawo dziecka do szacunku, Pedagogika żartobliwa). W wybranych pracach obaj wychowawcy uwzględniają najważniejsze aspekty rozwoju dziecka (np. wolność człowieka do przeżywania i wyrażania uczuć i myśli) oraz rolę dorosłych w tym procesie. Wyniki. Analiza porównawcza wykazała podobieństwa w założeniach oraz poglądach na edukację i wychowania obu pedagogów ze szczególnym uwzględnieniem wolności ekspresji dziecka i roli dorosłych w tym procesie.

Introduction. The method of Emil Jaques-Dalcroze and his pedagogical ideas are in line with the assumptions of progressive pedagogy. Usually only the elements of the method related to the child’s musical development are analysed. The essence of rhythmics, however, is to focus on holistic development, including creating favourable conditions for the development of emotionality and individualism, as well as the possibility of experiencing the world in its complexity, not only in terms of music. Similar assumptions can be found in the pedagogical thought of Janusz Korczak, who emphasized the subjectivity of children, including their natural right to feel and express emotions. The common areas of both pedagogical lines of thought, which will constitute the axis of comparative analysis, are the subjectivity of the child in the world of adults and in the world of art, care for harmonious development, the freedom to learn through the child’s own experience. Aim. The aim of the comparative analysis is to emphasize the similarities between them, as well as to deepen the knowledge about the educational aspects of Dalcroze’s method, as well as to indicate the possibility of using Korczak’s thought in the didactic activity of rhythmic practitioners and teachers of musical subjects. Materials and methods. The article presents the results of the analysis of the source documents of Jaques-Dalcroze (Rhythm, music and education) and Korczak (How to love a child, Children’s right to respect, Playful pedagogy). In selected works, both educators consider the most important aspects of a child’s development (e.g., human freedom to experience and express feelings and thoughts) and the role of adults in this process. Results. A comparative analysis showed similarities in the assumptions and views on education and upbringing of both educators, with particular emphasis on the child’s freedom of expression and the role of adults in this process.