Kilka uwag o związku socjologii z literaturą

The aim of this essay is to draw the attention of sociologists to literature as one of the possible sources of inspiration for sociological analysis. Because of the fact that this area is often neglected by sociologists, it is important to remember about it as a sociological phenomenon. Not only are potential relations between sociology and literature brought to attention here, but also the ways in which sociologists may deal with literature in their research. Therefore some 'perspectives of sociology and literature' are brought to mind. This text, conceptual in assumption, refers to theoretically established ways of looking at a literary work as a basis for sociological interpretation. It is a problem, however, how the sociological research on literature ought to be done. This issue has also been mentioned and it has been emphasized that contact with literature, being an artistic material, could not be limited to precisely defined methods, which are usually used in a sociological study. Furthermore, questions of social and ideological engagement of literature, the social role of a writer and literary communication have also been raised. It is also brought up that research on sociology of literature also concerns the social context of formation of these works, their meaning to the target reader and historical factors connected with their creation. The subject matter for a sociologist can be the content of a work of art, because it is possible to deduce rules which create a certain model, on which a literary and social world is based. It has been strongly highlighted that a sociologist may treat fictional realia in the same way in which he treats the real world.

Celem tego eseju jest zwrócenie uwagi socjologów na literaturę piękną jako jedno z możliwych źródeł inspiracji do analizy socjologicznej. Zwraca się tu uwagę na możliwe związki socjologii z literaturą, jak również na to, w jaki sposób socjolog może się w swojej pracy naukowej literaturą zajmować. Zostają przypomniane pewne "socjologiczno-literackie perspektywy". Tekst ten, w założeniu problemowy, odnosi się do ugruntowanych teoretycznie sposobów spojrzenia na dzieło literackie jako podstawę socjologicznej interpretacji. Swego rodzaju problemem jest także sposób, w jaki powinny być przeprowadzane socjologiczne badania nad literaturą. Nieco miejsca poświęcono i temu zagadnieniu, zwracając uwagę, że kontakt z tak plastycznym materiałem, jakim bywa literatura, nie może być ograniczany trzymaniem się ściśle określonych ram metodologicznych przewidzianych zazwyczaj dla przedmiotu badań socjologa. Zostaje m.in. kwestia ideologicznego i społecznego zaangażowania literatury, społecznej roli pisarza oraz problematyka komunikacji literackiej. Przedmiotem zainteresowania socjologa może być też treść samych utworów, gdy możliwym staje się wywiedzenie z niej np. zasad tworzących pewien model, na którym opiera się wykreowany literacko społeczny świat. W znacznej mierze skupiono się na ewentualności traktowania przez socjologa realiów fikcyjnych, na niemal takich samych zasadach, na jakich odnosi się on do świata rzeczywistego.