"Społeczeństwo w społeczeństwie". Socjologiczna koncepcja konstytucjonalizmu po komunizmie

Do postcommunist constitutions reflect a theory of society, which would contribute to the consolidation of new democracies around symbols and meanings, and to the formation of a positive constitutional consensus? Do they allow for choosing from many options of further development? The former system had such a theory at its disposal - it was Stalinist constitutionalism, founded on the Marxist theory of social development and a clearly defined distinction between Stalinist and liberal democratic constitutionalism. The social correlate of Stalinist constitutionalism, known also as hypocritical, presented a negative constitutional consensus. Current difficulties in the democratic consolidation, and the formation of a positive constitutional consensus are a result of a particular character of the legitimization of the transformation, in the concept of a legal revolution, and of the lacking of an undisputable and clear conceptualization of human rights. The latter present a deciding factor in the postcommunist differentiation from the Stalinist constitutionalism. In consequence, a hypothetic possibility of an eclectic constitutionalism emerges which success depends on its reflection of local democratic tradition and social aspirations.

Czy pokomunistyczne konstytucje wyrażają teorię społeczeństwa, która prowadziłaby do konsolidacji nowych demokracji wokół jasnych znaczeń i symboli, do wytworzenia się społecznego consensusu konstytucyjnego? Na dokonywanie wyborów spośród wielu możliwych opcji dalszego rozwoju? Taką teorią w postaci konstytucjonalizmu stalinowskiego dysponował poprzedni system. Jej fundament stanowiła marksistowska teoria rozwoju społecznego oraz jasna zasada odróżniania się konstytucjonalizmu stalinowskiego od konstytucjonalizmu demokraty'czno-liberalnego. Korelatem społecznym konstytucjonalizmu stalinowskiego, zwanego również konstytucjonalizmem hipokrytycznym, był negatywny consensus konstytucyjny. Obecne trudności w procesie konsolidacji demokracji i budowaniu pozytywnego consensusu konstytucyjnego związane są ze szczególnym charakterem legitymizacji przemian, w postaci koncepcji rewolucji legalnych, a także brakiem mocnych i bezdyskusyjnych podstaw dla koncepcji praw człowieka, jako podstawowego czynnika odróżniania się konstytucjonalizmu pokomunistycznego od konstytucjonalizmu stalinowskiego. W konsekwencji rysuje się hipotetyczna możliwość konstytucjonalizmu eklektycznego, którego powodzenie zależy od tego, czy odzwierciedla on lokalne tradycje demokratyczne i aspiracje społeczne.