Etapy rozwoju motoryzacji rolnictwa w Polsce

Na podstawie danych GUS i szacunków własnych dokonano analizy zmian stanu liczbowego parku ciągników w Polsce w latach 1946–2013 z uwzględnieniem udziału poszczególnych grup użytkowników w zasobach tego parku. W 1949 r. 82,4% ciągników znajdowało się w gospodarstwach państwowych, a 15,7% – w gminnych ośrodkach maszynowych, które funkcjonowały do 1956 r., pozostałe 1,9% – w państwowych ośrodkach maszynowych. W 1960 r. w gospodarstwach państwowych znajdowało się 45,5% parku ciągników; w państwowych ośrodkach maszynowych – 18,9%, w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych – 3,4%, w kółkach rolniczych – 11,0%, a w gospodarstwach indywidualnych – 21,2%. W 1971 r. najwięcej (39,6%) ciągników znajdowało się w przedsiębiorstwach kółek rolniczych. Udział gospodarstw indywidualnych wyniósł 28,7%, gospodarstw państwowych – 27,1%, państwowych ośrodków maszynowych – 2,1%, rolniczych spółdzielni produkcyjnych – 2,5%. W 1991 r. udział gospodarstw indywidualnych w strukturze użytkowania ciągników wyniósł 87,4%, sektora publicznego – 6,8%, rolniczych spółdzielni produkcyjnych – 2,0%, a kółek rolniczych – 3,8 %. W latach 2003–2013 udział gospodarstw indywidualnych w strukturze parku ciągnikowego zwiększył się z 98,2 do 98,9%, a pozostałych użytkowników – zmalał z 1,9 do 1,1%. Wzrost liczebności ciągników w latach 1949–2013 miał charakter logistyczny. W pierwszych trzech podokresach nasiliło się zwiększanie liczby ciągników (w latach 1949–1959 – o 129,2%, w latach 1959–1970 – o 222,7%, a w latach 1970–1990 – o 427,8%). Po 1990 r. nastąpiło spowolnienie tego procesu (zwiększenie liczby ciągników w latach 1990–2002 wyniosło 15,2%, a w latach 2003–2013 – 8,8%). Zmniejszenie przyrostów liczebności ciągników po 1990 r. było wynikiem zbliżania się do poziomu nasycenia rolnictwa tymi środkami.

On the basis of CSO data and own studies, the changes in numerical status of the tractor fleet in Poland were estimated for the period of 1946–2013, considering particular groups of users in participation. In 1949 82.4% tractors belonged to the state farms, while 15.7% – to communal machinery centres (functioned until 1956), remainder 1.9% was in the state agricultural machinery centres (POM). In 1960 the state farms owned 45.5% of whole tractor fleet, whereas the state agricultural machinery centres (POM) – 18.9%, agricultural co-operatives owned 3.4%, agricultural centres 11.0%, while the individual farmers 21.2%. In 1971 as many as 39.6% tractors belonged to agricultural centres. The share of individual farms reached 28.7%, state farms – 27.1%, state machinery centres (POM) 2.1%, agricultural production co-operatives 2.5%. In 1991 the participation of individual private farms in the tractor’s usage structure reached 87.4%, the public sector 6.8%, agricultural co-operatives 2.0%, while agricultural centres 3.8%. Within the years 2003–2013 participation of the private farms in usage of tractor fleet increased from 98.2% to 98.9%, whereas participation of other users decreased from 1.9% to 1.1%. Increase of the tractors number in years 1949–2013 was of logistic character. During three first subperiods the processes of increasing tractor numbers grew up (in years 1949–1959 by 129.2%, in the years 1959–1970 by 222.7%, and within the years 1970–1990 by 427.8%). After 1990 this process complied with slowing down (increasing the number of tractors within 1990–2002 amounted to 15.2% and within 2003–2013 to 8.8%). Reduced increases of tractors number after 1990 resulted from approach to saturation level of farming with these technical means.