Cypryjska Ziemia Obiecana. Plany stworzenia żydowskiego państwa na Cyprze (XVI wiek)

Żydzi na Cyprze pojawili się już w okresie ptolemejskim (IV w. p.n.e.). W okresie późniejszym Rzym wspierał migracje Żydów na wyspę, którzy szczególnie w czasach cesarza Augusta stali się widoczną mniejszością na Cyprze. Żydzi do tego stopnia upodobali sobie kosmopolityczny charakter wyspy, że powstały daleko idące plany stworzenia państwa żydowskiego na Cyprze. Plany te zbiegły się z prześladowaniami wyznawców judaizmu, które przetoczyły się przez Europę Zachodnią od końca XV wieku (a zwłaszcza w Hiszpanii, Portugalii oraz w Italii). Twórcą pomysłu stworzenia na Cyprze enklawy dla społeczności żydowskiej był pochodzący z Portugalii bankier Józef Nasi lub Miques (1524–1579), powszechnie znany również jako Wielki Żyd. W celu zrealizowania swoich planów przekonał on sułtana osmańskiego Selima II do zajęcia Cypru, który od 1489 roku pozostawał w rękach Wenecjan. Równocześnie Żydzi aktywnie wspierali Imperium Osmańskie w kampanii przeciwko Wenecjanom. Osmanowie opanowali Cypr w 1571 roku i pomimo że nie powrócili do planów stworzenia na wyspie państwa żydowskiego, to byli witani przez miejscowych Żydów jako wyzwoliciele spod władzy Wenecjan. Dzieje stworzenia państwa żydowskiego na Cyprze uchodzą za niezwykle interesujący i mało znany epizod z dziejów nie tylko samych Żydów, lecz także rywalizacji pomiędzy Imperium Osmańskim a Republiką Wenecji w drugiej połowie XVI wieku.

Jews appeared in Cyprus as early as in the Ptolemaic period (4th century BC). Later, with Rome’s support of the Jewish migration to the island, they became a substantial minority in Cyprus, especially during the reign of Caesar Augustus. Jews took such a liking to the cosmopolitan nature of the island that in the 16th century they started formulating far-reaching plans to make the island a Jewish state. These plans coincided with the persecution of Jews that swept through Western Europe from the late 15th century onward (especially in Spain, Portugal, and Italy). The author of the plans to create an enclave for the Jewish community in Cyprus was a Portuguese banker Joseph Miques or Nasi (1524–1579), commonly known as the Great Jew. In order to carry out his plans, he convinced the Ottoman Sultan Selim II to seize Cyprus, which had belonged to the Republic of Venice since 1489. At that time Jews actively supported the Turks in their campaign against the Venetians. The Ottomans captured Famagusta in 1571 and were welcomed by Jews as liberators from the Venetians, even though at that time nothing remained of the plans to create a Jewish state on the island. The story of these plans is not only a fascinating, albeit little-known, episode in Jewish history but also an interesting example of the rivalry between the Turks and the Republic of Venice in the early modern period.