Czego chce film na scenie? Analiza trzech przypadków

Ekspansja obrazów filmowych w teatrze prowokuje do zadawania pytań o sens ich obecności, o różne relacje między żywym a zarejestrowanym planem inscenizacji. Artykuł jest okazją do poszukiwania adekwatnych teorii, które pozwolą analizować złożone techniki scenicznego obrazowania, idącego od powtórzenia, iluzji, gry z percepcją do utrwalenia i rozproszenia scenicznej cielesności. Interpretacja wybranych przykładów zmierza do odpowiedzi na pytanie, czego chcą (wedle formuły W. J. T. Mitchella) obrazy filmowe na scenie. Odwołując się do trzech autorskich teatrów Krystiana Lupy, Krzysztofa Warlikowskiego i Krzysztofa Garbaczewskiego, autorka próbuje w trybie analizy prześledzić wybrane strategie reżyserów, którzy posługując się nagraniem i kamerą, filmem cytowanym i własną dramaturgią, odmienili i skomplikowali formy żywej obecności na scenie. Nowoczesne praktyki wizualności zmuszają także do poszukiwania nowych narzędzi opisu fenomenów teatralnych o niejednorodnej strukturze przekazu. W przypadku konkretnej praktyki wydaje się ciekawe nie tylko mechaniczne przeniesienie filmu w obszar sceny, lecz także wykorzystanie materii filmowo-kinowej jako inspiracji i zasobu konwencji, które de(kon)struują tradycyjne środki teatralne.

The growing presence of film images on stage makes one question the sense and meaning of their being there, the relations between what is live and recorded. In the article adequate theories are sought that would help to analyse complex scenic imaging techniques, ranging from repetition, illusion, playing with perception, to dispersion and consolidation of corporeality on stage. Analysis of selected examples aims to answer the question (according to W. J. T. Mitchell’s formulae) what is the purpose of film images on the stage. The author refers to the theatres of Krystian Lupa, Krzysztof Warlikowski and Krzysztof Garbaczewski, and analyses the directors’ strategies of their use of recorded film, camera, film citations and their own dramaturgy, and how they changed and made more complex the form of life presence on the stage. The modern visual practices force one to search for new tools to be used in the description of the theatre phenomena which do not have a unitary structure. What appears interesting is not simply the direct placing of film on the stage, but the use of film material as an inspiration and a source of conventions that de(con)struct traditional theatrical agents.