Konstytucyjne prawo do zmiany wyznania

The right to change religion comprises two sub-rights: the right to join a religious community and the right to withdraw from it. The former requires that the consent of the individual and the religious group be a necessary and sufficient condition for establishing membership. Such a right is generally uncontroversial and respected in practice, whereas the right to leave a religious association is sometimes difficult to exercise. This is due to the fact that this matter is left to be determined by the internal laws of religious associations, resulting in fragmented regulation, unequal treatment, and insufficient procedural guarantees. The situation could be significantly improved by regulating the procedure for leaving a religious association in state law. However, a distinction must be made between the spiritual and legal dimensions of membership. The article is based on doctrinal research involving the Strasbourg requirements, national case law, and existing legal scholarship.

Prawo do zmiany wyznania obejmuje dwa uprawnienia szczegółowe: prawo do przystąpienia do wspólnoty religijnej oraz prawo do wystąpienia z niej. Pierwsze z tych uprawnień wymaga, aby zgodna wola jednostki i grupy religijnej była warunkiem koniecznym i zarazem wystarczającym do nawiązania stosunku członkostwa. Tak rozumiane uprawnienie na ogół nie budzi kontrowersji i jest respektowane w praktyce, natomiast wykonywanie prawa wystąpienia ze związku wyznaniowego napotyka nieraz trudności. Wynikają one z pozostawienia tej materii do unormowania w systemach prawa wewnętrznego związków wyznaniowych, co skutkuje rozproszeniem regulacji, nierównym traktowaniem i niedostatkiem gwarancji proceduralnych. Sytuację znacznie poprawiłoby uregulowanie procedury wystąpienia ze związku wyznaniowego w prawie państwowym. W tym celu jednak trzeba odróżnić od siebie członkostwo w wymiarze duchowym i w wymiarze prawnym. W opracowaniu przeprowadzono analizę formalno-dogmatyczną uwzględniającą standard strasburski, praktykę orzeczniczą organów krajowych i dyskusję doktrynalną.