Kilka uwag na temat zobowiązań finansowych Mołdawii wobec Rzeczypospolitej i Imperium Osmańskiego w latach 1595–1606 (1611)

Artykuł poświęcono relacjom finansowym Mołdawii z Imperium Osmańskim i Rzecząpospolitą Obojga Narodów za panowania Jeremiego Mohyły (1595–1606). Na wstępie zaprezentowano tezy polskiej i rumuńskiej historiografii na temat wielkości i sposobu opłacania trybutu, który Mołdawia musiała ponosić na rzecz Korony od 1600 r. Biorąc pod uwagę, że Mołdawia znajdowała się w sytuacji podwójnej zwierzchności (polskiej i osmańsko-tureckiej), konieczne było przedstawienie relacji finansowych, które państwo to utrzymywało z Imperium Osmańskim zarówno podczas panowania Jeremiego Mohyły, jak i w okresie wcześniejszym. W tej sytuacji polska dyplomacja próbowała całkowicie przejąć Mołdawię w swoją strefę albo przez zyskanie dla siebie całego trybutu, który Mołdawia miała wypłacić Porcie przez 30–40 lat, albo przynajmniej przez zmniejszenie jego wysokości (co byłoby równoznaczne z przyjęciem Mołdawii pod swoją ochronę w relacjach z Imperium Osmańskim). Te wszystkie działania pozostały jednak bezskuteczne na płaszczyźnie formalnej. Artykuł prezentuje fiskalne poczynania Korony wobec Mołdawii w latach 1595–1606, poddaje krytyce hipotezę polskiej historiografii co do rzekomego zmniejszenia kwoty 40 tys. czerwonych zł ustalonej w Conditie w 1600 r. do 15 tys. zł (obrachunkowych), a także dostarcza informacji zarówno na temat handlu orientalnego prowadzonego przez niektórych magnatów, jak również próby narzucenia stacji wojskowych w Mołdawii.

The article deals with the fiscal obligations of Moldavia towards the Ottoman Empire and the Polish-Lithuanian Commonwealth during the reign of Jeremy Mohyla (1595–1606). First, the text presents the theses of Polish and Romanian historiography on the size and manner of the financial contribution that Moldavia had to pay to the Crown since 1600. Given that Moldavia was under a double suzerainty (Polish and Ottoman), it was necessary to present Moldavia’s fiscal relations with the Ottoman Empire under Jeremy Mohyla and during the previous period. As a consequence of these relations, the Polish diplomacy tried either to get Moldavia for itself or to reduce the tribute it owed to the Ottomans (which would be tantamount to taking Moldavia under its protection in the relations with the Ottoman Empire), or to obtain for itself the tribute which Moldavia was paying to the Ottomans for 30–40 years. All those steps remained formally unsuccessful. The article presents Poland’s fiscal actions towards Moldavia in 1595–1606, criticises the hypothesis of Polish historiography about the alleged reduction of 40,000 red złotys set in Conditie in 1600 to 15,000 złotys, provides information on the Oriental trade of some magnates, and also on the imposition of military obligations (stacja wojskowa) in Moldavia.