„Cały dzień żyję jakimś zdaniem muzycznym…”. Muzyka jako pasja życia i motyw przewodni pisarstwa Anny Iwaszkiewiczowej

Tematem artykułu jest rola muzyki w życiu i twórczości Anny Iwaszkiewicz – pisarki i tłumaczki, a nade wszystko wytrawnej melomanki i pianistki-amatorki, dla której obcowanie z muzyką stanowiło w istocie treść codziennego życia. Pomimo iż jej dorastanie upłynęło jedynie pod znakiem edukacji domowej (nigdy nie uczęszczała do żadnej szkoły), wyrosła na osobę o niezwykle szerokich horyzontach intelektualnych i wielkiej kulturze muzycznej. W polskiej historiografii muzycznej zapisała się przede wszystkim jako odkrywczyni muzyki Aleksandra Skriabina, którego Poemat Ekstazy, usłyszany w Moskwie w roku 1917, uznała za artystyczno-duchowe „objawienie”; po powrocie do Polski rok później stała się żarliwą propagatorką twórczości rosyjskiego kompozytora. W swoich Dziennikach i wspomnieniach Anna Iwaszkiewicz zawarła wiele refleksji na temat muzyki, której na co dzień słuchała, a także często wykonywała na fortepianie, grywając często na cztery ręce z Karolem Szymanowskim – kuzynem jej męża, z którym pozostawała w bardzo serdecznych stosunkach. Zacytowane w artykule wypowiedzi dają świadectwo wielkiej wrażliwości Anny Iwaszkiewicz na muzykę wielkich kompozytorów przeszłości, tj. przede wszystkim Bacha, Beethovena, Chopina i Wagnera. Nie brak tu przy tym uwag krytycznych, jakie kierowała głównie pod adresem tzw. impresjonistów francuskich, czyli Debussy’ego i Ravela. Ponadto Anna Iwaszkiewicz – w świetle Dzienników i wspomnień – dała się poznać jako znawczyni arkan interpretacji muzycznej; jej prywatne recenzje z licznych koncertów i przedstawień operowych wydają się stanowić przyczynek do kroniki życia muzycznego Warszawy pierwszej połowy minionego stulecia.

This article discusses the role of music in the life and work of writer and translator Anna Iwaszkiewicz, who was first and foremost a music connoisseur and amateur pianist, a person for whom contact with music was the essence of her everyday life. Though she was educated at home and never attended school, she grew up to become a person of unusually broad intellectual horizons and great musical culture. In music historiography, she is remembered mostly as the person who discovered for Poland the music of Alexander Scriabin, whose Poem of Ecstasy, heard in Moscow in 1917, she hailed as an artistic and spiritual revelation; on her return to Poland a year later, she became a fervent promoter of the Russian composer’s music. Anna Iwaszkiewicz’s diaries and memoirs contain many thoughts on music, which she listened to every day, as well as frequently playing piano, often four handed with Karol Szymanowski, her husband’s cousin, with whom she maintained very warm relations. Her comments quoted in this article confirm her profound sensitivity to the music of great composers from the past, particularly Bach, Beethoven, Chopin and Wagner. There are also critical remarks, aimed mostly at the music of the so-called French impressionists, Debussy and Ravel. Iwaszkiewicz also emerges from her diaries and memoirs as an expert on musical interpretation. Her private reviews of numerous concerts and operas contribute to the history of Warsaw’s musical life during the first half of the twentieth century.