Przemiany kulturowe z wojną w tle – eliminowanie kultury rosyjskiej z przestrzeni kultury zachodniej jako forma solidarności z narodem i kulturą Ukrainy

The main axis of the article is the socio-cultural phenomena occurring since the outbreak of the Russian invasion in Ukraine in 2022, which has caused important changes not only in Europe, but also in other regions of the world. These changes have obvious political, economic, demographic, social and less obvious cultural dimensions. The latter take various forms, among which one is particularly controversial – it is the elimination of Russian culture from the cultural space of Western and other countries, among them Poland. This stems from solidarity with the Ukrainian people and an attempt to influence the attitudes of the Russian society, who, as research indicates, endorse the Russian invasion. The boycott mainly concerns artistic culture, symbolic in terms of the works of both living and deceased artists, contemporary and classical creations, both pro and anti-war artists. Against this background, a public discussion unfolds on the legitimacy of all forms of boycott and the issue of collective responsibility. The theoretical context for the consideration of these phenomena is the concept of cancel culture. Empirical illustrations, on the other hand, are the studies on the discussed phenomena based on the opinion of students of social sciences.

Osią przewodnią artykułu są zjawiska społeczno-kulturowe zaistniałe z chwilą wybuchu w 2022 roku rosyjsko-ukraińskiej wojny, która spowodowała ważne przemiany nie tylko w Europie, ale także w innych regionach świata. Przemiany te mają oczywiste wymiary: polityczny, ekonomiczny, demograficzny, społeczny oraz mniej oczywisty wymiar kulturowy. Ten ostatni przybiera różne formy, wśród których jedna budzi szczególnie wiele kontrowersji – jest to eliminowanie różnymi sposobami kultury rosyjskiej z przestrzeni kultury państw zachodnich i innych, w tym Polski. Podłożem tego zjawiska jest solidaryzowanie się z narodem ukraińskim i próba oddziaływania na postawy społeczeństwa rosyjskiego, w większości, jak wskazują badania, popierającego inwazję rosyjską. Bojkot dotyczy głównie kultury artystycznej, symbolicznej w zakresie dzieł zarówno żyjących, jak i nieżyjących twórców, wytworów współczesnych i zaliczanych do klasycznych, artystów zarówno popierających wojnę, jak i jej przeciwnych. Na tym tle toczy się publiczna dyskusja dotycząca zasadności stosowania wszelkich form bojkotu oraz kwestii odpowiedzialności zbiorowej. Kontekstem teoretycznym dla rozważań nad owymi zjawiskami jest przytoczona koncepcja cancel culture – kultury anulowania. Ilustracją empiryczną natomiast są badania dotyczące omawianych zjawisk oparte na opinii studentów nauk społecznych.