Koncepcja uprzestrzennionego podmiotu w filozofii Arnolda Gehlena

Artykuł podejmuje problematykę podmiotowości w świetle antropologii filozoficznej i teorii instytucji Arnolda Gehlena. Głównym jego celem jest rekonstrukcja teorii upodmiotowienia obecna w dziele niemieckiego antropologa w postaci heterogenicznych, często niepowiązanych ze sobą bezpośrednio motywów. Opisując kolejne stadia upodmiotowienia, pokażemy, że proces ten zachodzi w „fenomenalnej przestrzeni” ludzkiej cielesności podporządkowanej wymogom działania (1) i wymaga wsparcia ze strony zewnętrznych, instytucjonalnych urządzeń. Kolejne omówione w artykule stadia rozwojowe to: sensomotoryczna kontrola i regulacja popędów (2), habitualizacja i rytualizacja zachowań (3) oraz instytucjonalizacja (4). Rezultatem tych procesów jest, według Gehlena, powstanie charakteru (hexis) (5) oraz świadomości (6).

The article considers the problem of subjectivity in the light of Arnold Gehlen’s philosophical anthropology and theory of institutions. The main objective of the prsened analysis is a constructive reconstruction of the theory of subjectification, present in the work of the German anthropologist in the form of a heterogeneous, often directly unrelated motifs. Describing the successive stages of subjectification, we will show that this process occurs in a “phenomenal space” of human embodiment subordinated to the requirements of action (1), and requires a support from external institutional devices. Other discussed development stages are: the sensorimotor control and regulation of drives (2), habitualization and ritualisation of human behavior (3) and institutionalization (4). The result of these processes is, according to Gehlen, the formation of character (hexis) (5) and awareness (6).