Budżety partycypacyjne na uczelniach w Polsce jako narzędzie edukacji młodych obywateli

Uczelnie, oprócz umożliwiania zdobycia wiedzy i kompetencji niezbędnych do wykonywania zawodu, powinny także wspierać kształtowanie szeroko pojętych postaw obywatelskich wśród studentów. Jednym z narzędzi możliwych do wykorzystania w tym celu są uczelniane budżety partycypacyjne (BP). Celem prezentowanych badań była diagnoza stopnia i zakresu ich wykorzystania przez uczelnie publiczne w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem kontekstu pełnienia przez BP funkcji edukowania młodych obywateli (studentów). Badania ukierunkowane były na wypełnienie luki badawczej, którą stanowił brak wiedzy na temat skali, znaczenia oraz możliwych wymiarów edukacyjnych BP wdrażanych na uczelniach publicznych. Przeprowadzono analizę wykorzystania BP na wszystkich 92 uczelniach publicznych nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego (do 2023 roku). Badaniu, z wykorzystaniem metody desk research, poddano dostępne na stronach internetowych uczelni dokumenty dotyczące BP. Zidentyfikowano 19 uczelni wdrażających procesy spełniające kryteria implementacji BP, z których 17 dedykuje BP studentom. Cele edukacyjne BP nie są bezpośrednio wskazywane przez uczelnie, jednak w badaniach zidentyfikowano wiele działań, które mogą zapewnić osiąganie zróżnicowanych efektów edukacyjnych na poszczególnych etapach realizacji procesu BP. Jako główne obszary edukacyjne wskazano edukację ekonomiczną, kształtowanie umiejętności wynikających z deliberacyjnego charakteru BP, budowanie poczucia współodpowiedzialności za dobro wspólne, wzrost wiedzy o potrzebach społeczności lokalnej i umiejętności diagnozowania jej problemów oraz kształtowanie i wzmacnianie zaangażowania obywatelskiego.

In addition to enabling students to acquire the knowledge and competencies necessary for their professions, higher education institutions should also support the formation of broad civic attitudes among students. University participatory budgets (PB) are an example of a tool for reaching this goal. The purpose of the presented research was to analyse the degree and scope of their use by public universities in Poland, with particular focus on the context in which PBs educate young citizens. The aim of the study was to fill the research gap regarding the lack of knowledge about the scale, importance and potential educational dimensions of PB implemented at public universities, by means of analysing the use of PBs at all 92 public universities. To this end, the budget regulations, orders, informational material and other documents available on the universities' websites regarding participatory budgets were studied, which enabled the identification of 19 universities that implement processes meeting PB criteria, and 17 of including students in the process. Analysis of the data showed significant variation in terms of the scale, scope and stakeholders involved in BP processes, and although it should be noted that the educational goals are not directly indicated by universities, a number of activities were identified in the research that could ensure the achievement of differentiated educational outcomes at different stages of the PB process.