Bilans azotu i fosforu w wybranych gosdpodarstwach rolnych ukierunkowanych na produkcję mleka w warunkach zmian zachodzących w rolnictwie polskim

Rolnictwo polskie znajduje się w fazie intensywnych przekształceń wywołanych przemianami polityczno-ekonomicznymi po 1989 r. Wyrazem tych przekształceń w regionie Podlasia jest m.in. koncentracja i intensyfikacja produkcji mlecznej. Wraz z rozwojem gospodarstw prowadzących chów bydła mlecznego nasila się ich oddziaływanie na środowisko, głównie w wyniku zwiększającej się emisji związków azotu i fosforu. Ze względów środowiskowych i ekonomicznych w tego typu gospodarstwach coraz większego znaczenia nabiera efektywne wykorzystanie składników nawozowych. Podjęto badania, mające na celu ocenę stanu gospodarowania azotem i fosforem oraz możliwości jego optymalizacji w czterech typowych dla Podlasia gospodarstwach prowadzących chów bydła mlecznego. Badano bilanse azotu i fosforu oraz kształtujące je, wybrane, czynniki procesu produkcyjnego. Stwierdzono, że w trzech gospodarstwach ukierunkowanych tylko na produkcję mleka nadwyżka bilansowa azotu w latach 2000-2002 wynosiła od 108,0 do 174,0 kg N·ha^-1, a wykorzystanie tego składnika - od 12,7 do 23,1%. W jednym gospodarstwie prowadzącym towarową produkcję roślinną i zwierzęcą nadwyżka wynosiła od 56,5 do 85,9 kg N·ha^-1, a efektywność wykorzystania - od 32,4 do 40,3%. Poza skrajnymi przypadkami nadwyżka fosforu wynosiła w wymienionym okresie od 4,2 do 16,6 kg P·ha^-1, a jego wykorzystanie - od 17,4 do 56,8%. Uznano, że istnieje możliwość poprawienia wyników bilansu azotu i fosforu w analizowanych gospodarstwach przez poprawę: jakości pasz objętościowych, praktyk postępowania z nawozami naturalnymi, odczynu gleb oraz struktury płodozmianu.

Polish agriculture is subject to an intensive reconstruction following economic-political changes after 1989. In Podlasie region it is manifested e.g. in the concentration and intensification of dairy production. Development of dairy farms results in their increasing impact on the environment, particularly through nitrogen and phosphorus emissions. For environmental and economic reasons, the effective use of nutrients becomes more and more important in these farms. Studies were undertaken to assess nitrogen and phosphorus management and the possibilities of its improving in four dairy farms typical for Podlasie region. N and P budgets and some relevant productive factors were studied. N surplus ranged from 108 to 174 kg N·ha^-1 in the years 2000-2002 and N efficiency varied between 12.7 and 23.1 % in three typically dairy farms. In one farm with plant and milk production the respective figures varied from 57 to 86 kg N·ha^-1 and from 32.4 to 40.3 %. Apart from some extreme cases P surplus was from 4.2 to 16.6 kg P·ha^-1 and P efficiency from 17.4 to 56.8 %. It is possible to improve N and P budgets in analyzed farms trough improving: bulk fodder quality, manure management, soil pH and crop rotation structure.