Działania pozorne. Problem upolitycznienia procesu obsady wyższych stanowisk w służbie cywilnej w Polsce

Służba cywilna jest jednym z najważniejszych elementów administracji rządowej i ma ogromny wpływ na to, jak państwo wykonuje swoje zadania. W latach 90. kraje Europy Środowo-Wschodniej nie poświęciły wystarczającej uwagi reformie sektora administracji publicznej oraz zadaniu utworzenia służby cywilnej. Skutkiem tego jest pojawienie się problemu upolitycznienia administracji publicznej. W Polsce pierwsza ustawa dotycząca służby cywilnej została uchwalona dopiero w 1996 r. Od tego czasu zasady organizacyjne służby cywilnej zmieniane były trzykrotnie. Obecnie obowiązująca ustawa „o służbie cywilnej” z 2008 r. jest czwartą z kolei. Utworzenie służby cywilnej służyć miało zwiększeniu szans na to, że zadania administracji publicznej wykonywane będą w sposób profesjonalny, bezstronny służby cywilnej winni być neutralni politycznie. Ich pozycja zawodowa powinna być stabilna, niezależnie od zmian koalicji rządzących. Jednakże, w Polsce partie polityczne mają tendencje do ograniczania autonomii administracji publicznej i podporządkowywania jej swym własnym interesom. Celem niniejszego artykułu jest analiza polityki kadrowej dotyczącej wyższych stanowisk w służbie cywilnej, w tym określenie, na ile faktyczne zasady nią rządzące były i są zbieżne z formalnie zdefiniowanymi. Przedstawię sytuację w tym obszarze od 1989 roku (czyli od czasów pierwszych rządów postsolidarnościowych) do chwili obecnej (tj. drugiego roku rządów gabinetu Donalda Tuska). Pokażę, zmiany prawne dotyczące służby cywilnej, jakie zostały wprowadzone na mocy ustaw z 1996, 1998, 2006 i 2008 roku oraz ich rzeczywiste konsekwencje. Uważam, iż na przestrzeni lat sposób realizacji przepisów kolejnych ustaw „o służbie cywilnej” w zakresie zasad obsady wyższych stanowisk stanowi klasyczny przykład działań pozornych w rozumieniu Profesora Jana Lutyńskiego.

The civil service is one of the most important elements of governmental administration and has a great influence on the way a state performs its tasks. In the 90`s, it could be argued that Central- Eastern European Countries did not take sufficient care in reforming the public administration sector and creating the civil service, with the consequent problem of the politicization of public administration. The first parliamentary act in Poland concerning the civil service was passed only in 1996. Since that time the organizational principles for the civil service were changed three times. Currently in force is the 2008 Act on Civil Service. The civil service was intended to make public administration more professional, objective and independent of particular political interest. The professional civil servants should be politically neutral. Their position should be stable regardless of the changes of the ruling coalitions. However, in Poland political parties tend to restrict public administration autonomy and subordinate it to their interests. The aim of my paper is to analyze the staffing politics concerning senior posts in the civil service and to define the extent to which the actual practices has been in compliance with the formally defined principles. The situation in this field is presented from 1989, the post-Solidarity governance, until 2009, the present Donald Tusk government. In addition, the changes introduced by the Acts on Civil Service from 1996, 1998, 2006, and 2008 will be discussed as well as their influence of the praxis. It is argued that the ways in which the legal principles concerning staffing senior civil service posts have been enacted throughout the years can be seen as classic example of apparent actions considered by Jan Lutyński.