Krytyka pojęcia rozwoju a studia regionalne

Przedmiotem zmasowanej krytyki stało się u schyłku XX wieku pojęcie rozwoju jako modernizacji i postępu, wraz z jego różnymi odmianami, m.in. europeizacją. Zarzuca mu się traktowanie rozwoju jako procesu o charakterze teleologicznym, jednolitym, linearnym, normalizującym i instrumentalnym. U podstaw takiego ujęcia leżą często idee dychotomicznego podziału przestrzeni. "Post-rozwojowa" krytyka reprezentuje różne nurty, m.in. konserwatywny antymodernizm, neoliberalny sprzeciw wobec interwencji państwa i lewicowy relatywizm kulturowy. Autor twierdzi, że źródła krytykowanych słabości tkwią przede wszystkim w nadmiernej generalizacji przedmiotowej, czasowej i geograficznej procesów rozwoju. Możliwe jest ich przezwyciężenie bez przyjmowania skrajnego stanowiska postmodernistycznego, odrzucającego wartościowanie regionalnych trajektorii rozwojowych i sprowadzającego je do równoległych narracji. Proces rozwoju może mieć w studiach regionalnych charakter otwarty, nie musi oznaczać zmierzania do określonego stanu końcowego i upodabniania do regionów uznanych za bardziej rozwinięte. Istnieją różne ścieżki rozwoju, z których wiele nie stanowi procesu linearnego ani też odgórnego projektu, istotną rolę odgrywają czynniki endogeniczne, w tym aktywność podmiotów regionalnych.

At the end of the XX-th century the concept of development as a synonym of modernization and progress has been heavily criticized. It has been said that such an approach defines the development as a teleological, uniform, linear, normalizing and instrumental process. This critique, known as post-development approach includes various ideologies, e.g. conservative anti-modernism, neo-liberal rejection of state's interventionism, and cultural relativism. The author claims that the main weaknesses of development concept are due to the unjustified generalizations with respect to the subject, time and space in which the processes are observed. Coping with those weaknesses do not necessarily require taking radical post-modernistic positions, rejecting any valuation of regional patterns of development. Regional studies may treat development as an open process, not necessarily leading to predetermined outcomes, and not always following the paths of the developed regions. There are development paths that are nonlinear processes in which the crucial role is played by the endogenous factors, such as activity of local actors.