Robert Michels jako prekursor socjologii organizacji

W polskim dyskursie naukowym Robert Michels dość stereotypowo uchodzi jedynie za jednego z kontynuatorów myśli Vilfreda Pareto i Gaetano Moski będąc jednoznacznie kojarzony jako „ten od żelaznego prawa oligarchii”. Mniej znany jest fakt, że w Stanach Zjednoczonych uchodzi on nie tylko za prekursora socjologii polityki, ale doceniono jego wkład w rozwój socjologii organizacji. Przez amerykańskich uczonych Michels jest uważany za odkrywcę zjawiska przemieszczenia celów organizacyjnych (goals-displacement). Jego flagowe dzieło Political Parties stało się punktem wyjścia wielu badań nad tym zjawiskiem. Badacze patologii funkcjonowania organizacji społecznych zidentyfikowali obecność zjawiska przemieszczenia celów nie tylko w partiach politycznych i związkach zawodowych, ale również w ruchach społecznych, korporacjach biznesowych, organizacjach pozarządowych i grupach wyznaniowych. Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na aktualność i powszechność problematyki przemieszczenia celów organizacyjnych oraz postawienie pytania, czy zjawisko to nie dotyka również Unii Europejskiej.

In Polish academic discourse Robert Michels is quite stereotypically regarded only as one of continuators of Vilfredo Pareto and Gaetano Mosca, unambiguously associated as “the one from the Iron Law of Oligarchy”. Little-known is a fact, that in the United States Michels is not only considered a pioneer of political sociology, but he is also appreciated for his contribution to sociology of organizations. Furthermore, American scholars regard Michels as the discoverer of the goals-displacement phenomenon. His masterpiece - Political Parties - has become a starting point for many empirical studies on this phenomenon. Scholars of pathologies in the functioning of social organizations have identified the presence of the goals-displacement phenomenon not only in political parties and trade unions, but also in social movements, business corporations, non-governmental organizations and religious groups. The aim of this article is to reconstruct Michels’s contribution to sociology of organization and to draw attention to the universality of the goals-displacement phenomenon in social movements. In conclusion of this article the author asks whether the goals displacement phenomenon affects the European Union as well.